Βασικοί τύποι χαρακτήρων στα πλαίσια της Ανάλυσης του Χαρακτήρα της Ραϊχικής Σωματικής Ψυχοθεραπείας.

 Σχιζοειδής

Ο σχιζοειδής χαρακτήρας έχει θέματα ασφάλειας, εμπιστοσύνης και δέσμευσης. Η τάση του είναι να αποσύρεται παρά να προσεγγίζει τους άλλους. Προτιμάει την ασφάλεια του εσωτερικού κόσμου. Συνήθως βιώνει άγχος σε κοινωνικές σχέσεις και καταστάσεις επίδοσης. Είναι ιδιαίτερος, συνήθως με έναν διανοητικό ή πνευματικό τρόπο. Έχει την τάση να έρχεται σε επαφή με τον κόσμο μέσα από τις ιδέες του, διανοητικοποιώντας το περιεχόμενο της ζωής του και πνευματικοποιώντας το σκοπό του.

Μπορεί να αισθάνεται ανωτερότητα, μοναξιά, ή/και ότι δεν ανήκει σ’ αυτό τον κόσμο, ότι είναι διαφορετικός. Έχει έντονη εσωτερική ζωή, με ισχυρή και ποικίλη φαντασία. Διακατέχεται από χρόνιο φόβο και χρόνια οργή, χωρίς ωστόσο να έχει επαφή με τα συναισθήματά του (Δεν ξέρει πώς νιώθει).  Δυσκολεύεται να συνάψει δεσμό, να συνδεθεί με τους άλλους καθώς βιώνει κάθε σχέση με τους ανθρώπους ως μη ασφαλή. Είναι αυτάρκης προκειμένου να αποφύγει τους κινδύνους και τα άγχη που σχετίζονται με το να βασιστεί σε άλλους για να εκπληρώσει τις υλικές ή κοινωνικές του ανάγκες.

Μπορεί να νιώθει ότι διακατέχεται από έναν εξωγήινο δαίμονα, που τον μισεί και πιστεύει ότι δεν έχει δικαίωμα να υπάρχει στον κόσμο. Ίσως να θεωρεί ότι είναι προβληματικός.

Ζει περισσότερο «στο κεφάλι του», παρά στο σώμα του δίνοντας μεγάλη αξία στην πνευματική δραστηριότητα και έχει μια τάση προς συνεχή γνωστική επεξεργασία.

Η αναπνοή του είναι πολύ ρηχή και συνήθως υπάρχει διάχυτη ένταση, σφίξιμο και ακαμψία σε όλο το σώμα του. Το σώμα φαίνεται ξύλινο, μηχανικό. Τα μάτια δείχνουν φόβο ή αμυντική κενότητα.

Ενδεχομένως να έχει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.

Περισσότερα για το Σχιζοειδή Χαρακτήρα

 

Στοματικός

Ο στοματικός χαρακτήρας έχει χρόνια ανικανοποίητες ανάγκες καθώς στερήθηκε τη φροντίδα εκείνων που θα ‘πρεπε να τον φροντίζουν. Έχει βιώσει εγκατάλειψη ως παιδί είτε κυριολεκτικά είτε συναισθηματικά και περιμένει την εγκατάλειψη ξανά. Δυσκολεύεται να ζητήσει προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, θεωρώντας ότι οι ανάγκες του είναι πολύ μεγάλες και αν τις εκφράσει θα λάβει απόρριψη και θα απογοητευτεί. Έτσι, μπορεί να συμβιβαστεί με το να γίνεται εκείνος δοτικός και στοργικός, να ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων (ίσως και σε βάρος του εαυτού του) ελπίζοντας να πάρει το ίδιο αντάλλαγμα: αγάπη.

Έχει θέματα αυτοφροντίδας. Μπορεί να εκδηλώνει εθιστική συμπεριφορά [υπερφαγία, κάπνισμα και λήψη ναρκωτικών] ως αντισταθμιστική συμπεριφορά αυτο-καταπράυνσης και αυτοφροντίδας.

Συνήθως έχει χαμηλή ενέργεια και εναλλαγές στη διάθεση μεταξύ ευφορίας και μελαγχολίας. Κάνει μεγαλεπίβολα σχέδια σε περιόδους ευφορίας αλλά όταν εξαντληθούν τα περιορισμένα ενεργειακά του αποθέματα, πέφτει σε κατάθλιψη, αβοηθησία, ασθένεια, ή προσκόλληση.

Ίσως κάνει όνειρα ανεξαρτησίας ή αναλαμβάνει ευθύνες που δεν μπορεί να υποστηρίξει λόγω των περιορισμένων ενεργειακών του δυνατοτήτων.

Το σώμα του δείχνει αδύναμο ενεργειακά και δεν μπορεί να αντέξει την παρατεταμένη προσπάθεια. Έχει δυσκολία να «σταθεί στα δικά του πόδια.» Δεν βιώνει τα πόδια και τα πέλματα ως σταθερά στηρίγματα για το σώμα του, στα οποία μπορεί να σταθεί γερά.

Η αναστολή του να ζητήσει συχνά αποτυπώνεται στη μεγάλη ένταση που έχει στους ώμους και στη βάση του λαιμού. Τα μάτια του μπορεί να προδίδουν την λαχτάρα του για φροντίδα που ίσως είναι ασυνείδητη.

Περισσότερα για το Στοματικό Χαρακτήρα

 

Συμβιωτικός

Ο συμβιωτικός χαρακτήρας είναι σε μεγάλο βαθμό ένας στοματικός χαρακτήρας με ισχυρή τάση να συγχωνεύεται με άλλους και να εξαρτάται από άλλους. Δεν έχει αναπτύξει ξεκάθαρη αίσθηση ταυτότητας, ξεκάθαρη αίσθηση του εαυτού του οπότε, δυσκολεύεται να είναι ανεξάρτητος και αυτόνομος. Νιώθει ασφάλεια όσο κρατιέται από τον άλλο.

Έχει θέματα με τα όρια. Μπερδεύει τα όρια μεταξύ του εαυτού και των άλλων. Έχει την τάση να υιοθετεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις των άλλων.

Στις ερωτικές σχέσεις συχνά νιώθει ότι δεν μπορεί να ζήσει, να υπάρξει χωρίς τον άλλο. Έχει την τάση να φροντίζει τους άλλους με αφοσίωση και δυσκολεύεται να διακρίνει τις δικές του ανάγκες από τις ανάγκες εκείνων που φροντίζει.

Μπορεί να βλέπει τους άλλους είτε μόνο ως κακούς (π.χ. όσους διαφέρουν απ’ αυτόν) ή μόνο ως καλούς (π.χ. όσους έχουν ομοιότητες μ’ αυτόν) και όχι ως άτομα που έχουν και καλά και κακά στοιχεία.

Συχνά κινείται ανάμεσα στα δύο άκρα: την αίσθηση της συγχώνευσης και αυτή της εγκατάλειψης οπότε οι σχέσεις του μπορεί να είναι γεμάτες από δράμα.

Οι διαφορές απόψεων ή προτιμήσεων μπορεί να εκλαμβάνονται ως προδοσία, επειδή απειλούν την ψευδαίσθηση της συμβιωτικής κατάστασης. Συχνά υπάρχει μια ισχυρή προσκόλληση σε κατοικίδια ζώα επειδή πάνω τους προβάλλεται η εκπλήρωση του ιδανικού της συμβιωτικής κατάστασης αφού «αυτά ποτέ δε σε απογοητεύουν».

Τα γενικά ενεργειακά χαρακτηριστικά του συμβιωτικού χαρακτήρα είναι παρόμοια με αυτά του στοματικού. Κατά καιρούς, όταν το άτομο βρίσκεται στο «καλύτερο σημείο» όπου η «συγχώνευση» φαίνεται να λειτουργεί, η ενέργειά του μπορεί να δείχνει εξαιρετική, αλλά αυτό είναι περισσότερο σαν υπομανία. Μπορεί να φαίνεται ότι είναι πολύ δραστήριο, αλλά χωρίς μια πραγματική αίσθηση ισχύος.

Περισσότερα για το Συμβιωτικό Χαρακτήρα

 

Ναρκισσιστικός

Ο ναρκισσιστικός χαρακτήρας έχει, ως παιδί, εξιδανικευτεί από τους γονείς του για να εκπληρώσουν δικές τους ανάγκες  ή έχει ταπεινωθεί για κάποιες αδυναμίες του ή και τα δύο. Στην πρώτη περίπτωση, ο γονιός μεταβιβάζει στο παιδί μη ρεαλιστικές προσδοκίες (π.χ. να γίνει «ο μικρός άντρας της μαμάς») και έτσι το παιδί καλείται να αρνηθεί τις αδυναμίες του προς χάριν ενός «παραφουσκωμένου» ψευδούς εαυτού. Στη δεύτερη περίπτωση, ο γονέας τονίζει τις ελλείψεις του παιδιού, οπότε το αναπτυσσόμενο άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τις αδυναμίες του πρόωρα, απότομα ή βίαια. Στην τρίτη περίπτωση, τα παραπάνω σενάρια συνδυάζονται. Ο ένας γονιός χρησιμοποιεί το παιδί για δικούς του σκοπούς και ο άλλος το επικρίνει ή ο ένας ή και οι δύο γονείς αναμένουν από το παιδί να ανταποκριθεί στις υπερβολικές προσδοκίες τους και κατόπιν το απορρίπτουν όταν οι προσδοκίες αυτές δεν εκπληρώνονται.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το παιδί δεν μαθαίνει να αντιμετωπίζει τις αδυναμίες του. Γίνεται ευάλωτο στη ντροπή, στηρίζεται στην εμφάνιση, στα επιτεύγματα, κ.λπ., για κάποιο είδος αξίας ή αυτοεκτίμησης και έχει ανάγκη να διατηρήσει τη δική του μεγαλοπρέπεια. Αρνείται την αδυναμία του, την ανάγκη του για υποστήριξη, «φουσκώνει» τον εαυτό του και προσπαθεί να δημιουργήσει μια ζωή στην οποία δεν θα ταπεινωθεί ή χειραγωγηθεί ποτέ ξανά. Γίνεται χειριστικός στους άλλους υποσχόμενος να τους ενισχύσει αλλά τελικά τους επιβάλλεται ή τους χρησιμοποιεί. Συνήθως, δεν μπορεί να συναισθανθεί τους άλλους.

Κάνει τεράστια προσπάθεια να πείσει για την μεγαλειότητά του ενώ συχνά, δεν είναι σε θέση να νιώσει πραγματική ευχαρίστηση από τα επιτεύγματά του.

Στο σώμα, το κεφάλι και το πάνω μέρος του σώματος μπορεί να είναι δυσανάλογα μεγάλα σε σύγκριση με το κάτω μέρος του σώματος. Ή μπορεί να προσπαθεί να κάνει το σώμα να ανταποκριθεί στην ψευδή αυτο-εικόνα, μέσα από το μυϊκό σύστημα, τη στάση του σώματος, κλπ.

Τα μάτια μπορεί να αποκαλύπτουν την επιφυλακτικότητά του.

Περισσότερα για το Ναρκισσιστικό Χαρακτήρα

 

Μαζοχιστικός

Ο μαζοχιστικός χαρακτήρας διακατέχεται από ηττοπάθεια και απαισιοδοξία. Έχει υποστεί συντριπτική ήττα στην προσπάθειά του να εξασκήσει τη θέλησή του ως παιδί και αναγκάστηκε να υποταχτεί στον κυριαρχικό γονέα του.

Έχει την τάση να υποφέρει και να αυτοθυσιάζεται ενώ ταυτόχρονα εκδηλώνει παθητική-επιθετική συμπεριφορά. Νιώθει υποχρέωση να εξυπηρετεί τους άλλους αλλά χωρίς χαρά, σαν οσιομάρτυρας. Είναι ένα «καλό» και ευχάριστο άτομο που κρύβει πικρία, κακία και οργή για το ότι πρέπει να είναι έτσι. Προσπαθεί να κάνει το καθήκον του σαν «καλός στρατιώτης».

Συχνά είναι αυτοκαταστροφικός και βρίσκει ευχαρίστηση στην αυτοτιμωρία. Στερεί από τον εαυτό του την ικανοποίηση και την ηδονή θεωρώντας ότι είναι λάθος, αμαρτία, επικίνδυνη και δεν πρέπει να την εμπιστεύεσαι.

Θεωρεί ότι η ζωή του δεν μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο και ότι κανένας δεν μπορεί να κάνει άτι γι’ αυτόν. Έτσι, μέσα στην ταλαιπωρία και τον πόνο που βιώνει, βασανίζει και τους οικείους του, καθώς ό,ποιος προσπαθεί να τον βοηθήσει τελικά ηττάται -χάνει τις ελπίδες του, απογοητεύεται και παραιτείται.

Αυτός ο χαρακτήρας δεν εμπιστεύεται καθόλου τους άλλους. Η διάχυτη υποκείμενη κακία/πικρία του προκαλεί εχθρικά αισθήματα και αντίδραση-ανταπόδοση στους άλλους που όταν φτάσει σε ικανό σημείο, επιτρέπει στο μαζοχιστή να απελευθερώσει τη συγκρατημένη οργή του. Έτσι ο μαζοχιστής δικαιώνεται για την έλλειψη εμπιστοσύνης.

Συχνά έχει ήπια χρόνια κατάθλιψη. Δυσκολεύεται πολύ να πάρει οποιαδήποτε απόφαση.

Το σώμα του συχνά είναι παχύ, με ισχυρούς μύες (που ενδεχομένως συγκρατούν την άμεση διεκδίκηση και την ισχυρή υποκείμενη εχθρότητα.)

Περισσότερα για το Μαζοχιστικό Χαρακτήρα

 

Υστερικός

Ο υστερικός χαρακτήρας έχει βιώσει ανεπαρκή γονική φροντίδα με ναρκισσιστικά και αποπλανητικά μηνύματα που επαναλαμβάνονται σε μεταγενέστερες σχέσεις. Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μικρό, ελαττωματικό και σε κίνδυνο.

Έχει πολύ μεγάλο  ασυνείδητο άγχος, ενοχή και ντροπή, και κατακλύζεται εύκολα συναισθηματικά. Έχει επιδεικτική συμπεριφορά, ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις και είναι επιρρεπής στο δράμα.

Το συναίσθημά του φαίνεται ότι είναι «ρηχό» ή μη αυθεντικό αλλά στην πραγματικότητα παλεύει με έντονο συναίσθημα που τον τρομάζει. Ως παιδί έχει «βρεφοποιηθεί» και υποτιμηθεί οπότε δεν αναμένει την προσοχή με σεβασμό στα πραγματικά του συναισθήματα. Έτσι, τα μεγεθύνει για να ξεπεράσει το άγχος του και να πείσει τον εαυτό του και τους άλλους ότι έχει δικαίωμα στην αυτοέκφραση.

Συχνά έχει εμμονή με το σεξ και άρνηση ότι ισχύει αυτό. Έχει την τάση να διαχωρίζει το σεξ και την αγάπη. Μπορεί να είναι πολύ σαγηνευτικός αλλά να μην έχει επίγνωση της υπονοούμενης σεξουαλικής πρόσκλησης στη συμπεριφορά του.

Θεωρεί ότι η  αξία του εξαρτάται από τη σεξουαλικότητα και την ελκυστικότητά του.

Ενδιαφέρεται για το κύρος και τη φήμη. Έλκεται από επαγγέλματα υψηλής προβολής. Συχνά έχει πλούσια φαντασία και καλλιτεχνική ευαισθησία. Του αρέσει το κουτσομπολιό και η ίντριγκα.

Καταπιεσμένα συναισθήματα και παρορμήσεις μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα στα οποία επικεντρώνεται. Οι υστερικές ασθένειες χρησιμεύουν κατά βάση στην επίλυση μιας σύγκρουσης μεταξύ επιθυμίας (να είσαι σεξουαλικός) και απαγόρευσης (να μην είσαι σεξουαλικός), και δευτερευόντως στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος των άλλων.

Οι υστερικές γυναίκες έχουν αδιαμφισβήτητη θηλυκότητα και βλέπουν τον εαυτό τους ή τον σύντροφό τους ως σεξουαλικό αντικείμενο.

Το σώμα του υστερικού χαρακτήρα συχνά είναι άκαμπτο και κλειδωμένο στο πάνω μέρος, ιδιαίτερα στο σαγόνι και στο λαιμό. Υπάρχει υψηλή κινητικότητα στη λεκάνη, εξού και οι υστερικοί τύποι είναι καλοί χορευτές και κάνουν εύκολα σεξουαλικές κινήσεις.

Περισσότερα για τον Υστερικό Χαρακτήρα

 

Ιδεοψυχαναγκαστικός

Ο ιδεοψυχαναγκαστικός χαρακτήρας έχει εκπαιδευτεί μέσα από αυστηρότητα, ακαμψία, παραδειγματισμό, ίσως και τιμωρία, να έχει αυτοέλεγχο για να καταστέλλει τις ενστικτώδεις συμπεριφορές του και να γίνει ένα «τέλειο» παιδί όπως απαιτούν οι γονείς του. Η εμμονική σκέψη και τα  ψυχαναγκαστικά τελετουργικά λειτουργούν ως άμυνα και απόσπαση της προσοχής από απαγορευμένες σκέψεις και συναισθήματα. Το άτομο προσπαθεί να ελέγξει το ανεξέλεγκτο, δηλαδή τις αυθόρμητες σκέψεις, παρορμήσεις, επιθυμίες και συναισθήματα. Θεωρεί πως αν δεν ελέγξει τον εαυτό του θα χάσει εντελώς τον έλεγχο, θα καταρρεύσει και θα κατακερματιστεί. Γι’ αυτό «αναπτύσσει» έναν εσωτερικό φρουρό που διατηρεί την τάξη ενάντια στο εσωτερικό χάος, κάνει νουθεσίες, προειδοποιήσεις, δίνει εντολές και οδηγίες εσωτερικού διαλόγου. Το άτομο πιστεύει ότι είναι υποχρεωμένος να υπακούσει στις οδηγίες αυτού του φρουρού, ο οποίος χρησιμοποιεί τελετουργικά και κανόνες για να κάνει το άτομο λειτουργικό.

Συνήθως το άτομο είναι υπό συνεχή εσωτερική πίεση να κάνει, να συμπεριφέρεται, να αισθάνεται και να σκέφτεται το σωστό. Επιτηδευμένος, σχολαστικός, με υπερβολική πειθαρχία στους κανόνες και  τάση να κάνει το καθήκον, την υποχρέωση.

Μπορεί να βλέπει τους άλλους είτε ως την προσωποποίηση της εξουσίας στην οποία υπόκειται ή ως υποκείμενα της εξουσίας του. Αυτό οδηγεί σε σχέσεις τύπου «ένας-πάνω, ένας-κάτω» με συντρόφους, συζύγους, φίλους κλπ.

Συχνά υπάρχει ακαμψία στη στάση σώματος και μπλοκάρισμα στην οφθαλμική ζώνη, κυρίως στα μάτια, στους μύες του προσώπου και της γνάθου και στην πίσω γραμμή του λαιμού όπου το κρανίο συναντά το λαιμό. Το μπλοκάρισμα λειτουργεί για την καταστολή των συναισθημάτων που προέρχονται από το σώμα προς το κεφάλι. Επίσης δημιουργεί ένα σχίσμα μεταξύ του κεφαλιού και του σώματος, οπότε το άτομο «ζει στο κεφάλι του».

Περισσότερα για τον Ιδεοψυχαναγκαστικό Χαρακτήρα

 

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Johnson, S.M. (2024) Character styles. S.l.: W W NORTON.

Johnson, S.M. (1985) Characterological Transformation: The hard work miracle. Norton.

Lowen, A. (2000) Bioenergetics. Phoenix, AZ: The Foundation.

Lowen, A. (2012) Language of the body. Alexander Lowen Foundation.

McWilliams, N. (2012) Ψυχαναλυτική Διάγνωση: Η Κατανόηση της Δομής της Προσωπικότητας στα Πλαίσια της Κλινικής Διαδικασίας. Ινστιτούτο Ψυχολογίας Και Υγείας.

Pierrakos, J.C. (2005) Core energetics: Developing the capacity to love and heal. Mendocino, Calif: Core Evolution Pub.

Reich, W. (1981) Η ανάλυση του χαρακτήρα. Αθήνα: Καστανιώτης.