Ψυχολόγος Υγείας (MSc)
Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP)

Συμβιωτικός χαρακτήρας

Ο Stephen Johnson (1994) πρόσθεσε αυτό το είδος χαρακτήρα σε αυτούς που προσδιόρισε ο Alexander Lowen (1958). Αναπτυξιακά, ο συμβιωτικός είναι σε μεγάλο βαθμό ένας στοματικός χαρακτήρας όπου το μείζον πρόβλημα στην ανατροφή προκύπτει κατά τη διάρκεια της (υπο)φάσης επαναπροσέγγισης.

Μ’ αυτό τον τρόπο ο Johnson προσπάθησε να δημιουργήσει μια θέση στην ανάλυση του χαρακτήρα για τον οριακό (μεταιχμιακό) θεραπευόμενο στην ψυχοθεραπεία. Από μια χαρακτηραναλυτική θεώρηση, φαίνεται ότι ενώ η «οριακή» συμπεριφορά του ατόμου εκδηλώνεται τακτικά και σχεδόν μονόπλευρα σε επίπεδο σχέσεων ή συνδιαλλαγών, δεν αποτελεί ωστόσο ένα γνώρισμα του χαρακτήρα. Παρ' όλα αυτά πολλά άτομα που ζητούν ψυχοθεραπεία, παρουσιάζουν θέματα σχετικά με τη διατήρηση μιας ξεκάθαρης αίσθησης του εαυτού μέσα σε μια σχέση.

Οι γονείς του Συμβιωτικού χαρακτήρα [1] μπορεί να δυσκολεύονται να επιτρέψουν στο παιδί να αποτύχει, να αναπτυχθεί, να είναι ξεχωριστό άτομο. Μπλοκάρουν την αυτενέργεια, τον πειραματισμό, την εξερεύνηση ή τον αυτοέλεγχο, συχνά μέσω του δικού τους άγχους ή με την απόσυρση της αγάπης τους και με την επιμονή ότι η ανεξαρτησία από τους γονείς δεν είναι ασφαλής. Ο σύγχρονος όρος γι’ αυτό είναι «γονέας ελικόπτερο» ο οποίος, όπως και οι αντίστοιχοι του, ο «γονέας μπουλντόζα και ο «γονέας συνεργείο καθαρισμού», «υπερίπταται», «ανοίγει δρόμο» ή «καθαρίζει» μετά το παιδί και έτσι δεν επιτρέπει ποτέ στο παιδί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του. Το παιδί γίνεται ιδιοκτησία. Έχει ανεπαρκή αίσθηση ταυτότητας, δεν έχει σταθερά όρια και φοβάται την αυτονομία επειδή δεν το εμπιστεύτηκαν ποτέ πλήρως. Οι άλλοι, ειδικά οι γονείς και οι φροντιστές του, γίνονται αντιληπτοί από ένα παιδί-ιδιοκτησία ως τρομερά σημαντικοί. «Είμαι ένα τίποτα χωρίς εσένα. Δεν μπορώ να επιβιώσω χωρίς εσένα». Πολλά τέτοια άτομα επιδιώκουν να διατηρήσουν την αρχική συμβιωτική σχέση τους ή/και μπορεί να συνάψουν μια ερωτική σχέση που εξαρτάται πραγματικά από το άλλο άτομο. Θεωρούν την προσοχή και τον έλεγχο ως ένδειξη αληθινής αγάπης και όχι ως εμπόδιο της προσωπικής τους ανάπτυξης. Εναλλακτικά, ως αντίδραση σε αυτό, μπορεί να αποστασιοποιούνται με άκαμπτο τρόπο από τους άλλους, εκτός, συνήθως, από την αρχική γονική σχέση.

Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά

Ο συμβιωτικός χαρακτήρας βρίσκει μια αίσθηση ταυτότητας μόνο μέσω της συγχώνευσης με άλλους. Αυτό οδηγεί σε σύγχυση σχετικά με τα όρια και με το ποιος είναι υπεύθυνος για τι. Υπάρχει η τάση να υιοθετεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις των άλλων αλλά αυτό δεν είναι ποτέ μια σταθερή κατάσταση.

Η σύγχυση των ορίων μεταξύ του εαυτού και των άλλων οδηγεί σε δύο εναλλακτικά σενάρια:

1) Εξωτερίκευση κάθε ευθύνης στους άλλους, πράγμα που οδηγεί σε συχνές συγκρούσεις. Αυτή η εκδοχή μπορεί να σχετίζεται με ένα λιγότερο ισχυρό εγώ («συμβιωτικός χαμηλής λειτουργικότητας»).

2) Εσωτερίκευση όλης της ευθύνης πάνω στον εαυτό. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με ένα περισσότερο ισχυρό εγώ («συμβιωτικός υψηλής λειτουργικότητας»). Οι συμβιωτικοί που εσωτερικεύουν την ευθύνη συχνά γίνονται φροντιστές και έχουν δυσκολία στο να διακρίνουν τις δικές του ανάγκες από τις ανάγκες εκείνων που φροντίζουν. Η αφοσίωση είναι γι’ αυτούς μια πολύ ισχυρή αξία.

Στο συμβιωτικό χαρακτήρα υπάρχει μια πολύ ισχυρή τάση για διάσχιση: βλέπει τους άλλους είτε μόνο ως κακούς ή μόνο ως καλούς και όχι ως άτομα που έχουν και καλά και κακά στοιχεία. Όταν οι άλλοι παρουσιάζουν διαφορές ή διαφωνίες, βιώνονται ως κακοί (ή τουλάχιστον δύστροποι) και όταν δείχνουν συμφωνία ή ομοιότητες, βιώνονται ως καλοί. Υπάρχει μια τάση να ακολουθούν επαγγέλματα παροχής βοήθειας.

Το βασικό θέμα του συμβιωτικού χαρακτήρα αφορά στην εξατομίκευση και στο δικαίωμα να διαχωριστεί. Κυριαρχούν δύο είδη ψευδαισθήσεων: «Είμαι ασφαλής όσο κρατιέμαι από σένα», «Αν αφεθώ, θα εγκαταλειφθώ και θα είμαι αβοήθητος/η»

Ενεργειακά χαρακτηριστικά

Τα γενικά ενεργειακά χαρακτηριστικά του συμβιωτικού χαρακτήρα είναι παρόμοια με αυτά του στοματικού, ίσως κάπως πιο θερμά. Κατά καιρούς, όταν το άτομο βρίσκεται στο «καλύτερο σημείο» όπου η «συγχώνευση» φαίνεται να λειτουργεί, η ενέργειά του μπορεί να δείχνει εξαιρετική, αλλά αυτό είναι περισσότερο σαν υπομανία. Επειδή το άτομο κάνει συχνά ελιγμούς ανάμεσα στους δίδυμους κινδύνους εγκατάλειψης και «καταβρόχθισης», μπορεί να φαίνεται ότι είναι πολύ δραστήριο, αλλά χωρίς μια πραγματική αίσθηση ισχύος.

Χαρακτηριστικά Σχέσεων

Όλοι οι προ-γενετήσιοι χαρακτήρες έχουν τη συμβιωτική κατάσταση ως ασυνείδητο μοντέλο σχέσης. Ο συμβιωτικός χαρακτήρας φαίνεται να πέφτει κατά καιρούς θύμα της πεποίθησης ότι έχει καταφέρει το συμβιωτικό μοντέλο σχέσης και συνθλίβεται όταν απειλείται αυτή η ψευδαίσθηση. Ωστόσο, έχει την τάση να θέλει να ζει σε «συγχώνευση». Συχνά υπάρχει μια ισχυρή, ασυνείδητη σαγήνη. Οι σχέσεις μπορεί να είναι γεμάτες από δράμα καθώς ο συμβιωτικός χαρακτήρας συχνά κινείται ανάμεσα στα δύο άκρα: την αίσθηση της συγχώνευσης και αυτή της εγκατάλειψης.

Συνήθως, οι διαφορές απόψεων ή προτιμήσεων εκλαμβάνονται ως προδοσία, επειδή απειλούν την ψευδαίσθηση της συμβιωτικής κατάστασης. Μπορεί να υπάρχει μια ισχυρή προσκόλληση σε κατοικίδια ζώα επειδή πάνω τους προβάλλεται η εκπλήρωση του ιδανικού της συμβιωτικής κατάστασης αφού «αυτά ποτέ δε σε απογοητεύουν»

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Johnson, S.M. (2024) Character styles. S.l.: W W NORTON.

Johnson, S.M. (1985) Characterological Transformation: The hard work miracle. Norton.

Lowen, A. (2000) Bioenergetics. Phoenix, AZ: The Foundation.

Lowen, A. (2012) Language of the body. Alexander Lowen Foundation.

McWilliams, N. (2012) Ψυχαναλυτική Διάγνωση: Η Κατανόηση της Δομής της Προσωπικότητας στα Πλαίσια της Κλινικής Διαδικασίας. Ινστιτούτο Ψυχολογίας Και Υγείας.

Pierrakos, J.C. (2005) Core energetics: Developing the capacity to love and heal. Mendocino, Calif: Core Evolution Pub.

Reich, W. (1981) Η ανάλυση του χαρακτήρα. Αθήνα: Καστανιώτης.


 [1]  Η συγκεκριμένη τυπολογία των χαρακτήρων υπάρχει στα πλαίσια της Ανάλυσης του Χαρακτήρα της Ραϊχικής Σωματικής Ψυχοθεραπείας.