Η ευτυχία κατά τον Επίκουρο (341 π.Χ. – 270 π.Χ.) συνίσταται σε ηρεμία, απουσία φόβου (αταραξία) και απουσία σωματικού πόνου (απονία). Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων επιτρέπει στους ανθρώπους να βιώσουν το υψηλότερο επίπεδο ευτυχίας.
Ένα βασικό εμπόδιο στην ευχαρίστηση, στην ηρεμία και, κατά συνέπεια, στην ευτυχία, είναι η ανησυχία και το άγχος για το μέλλον μας.
Η τετραφάρμακος
Ο Επίκουρος τονίζει ότι δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν πιστεύεις ότι απειλείσαι από κάποια ισχυρή θεϊκή δύναμη. Επίσης, δεν μπορείς να ευτυχήσεις σε τούτη τη ζωή αν ανησυχείς για τη μετά θάνατο ζωή. Ούτε μπορείς να είσαι ευτυχισμένος, όσο πλούσιος και διάσημος και να είσαι, αν συνεχώς επιθυμείς περισσότερα πλούτη και φήμη. Και, δεν μπορείς να ευτυχήσεις αν σε κατατρέχει ο φόβος της αρρώστιας και των γηρατειών, όσο καλή και να είναι η υγεία σου.
Όμως μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν εστιάσεις και διαλογίζεσαι συνεχώς με τις εξής δηλώσεις:
- Μη φοβάσαι το θεό. Δεν μας απειλεί καμιά θεϊκή δύναμη.
- Μη σε στενοχωρεί ο θάνατος.
- Το καλό μπορείς εύκολα να το κερδίσεις.
- Μπορούμε εύκολα να υπομείνουμε ότι μας κάνει να υποφέρουμε.
Αυτή είναι λεγόμενη τετραφάρμακος – η Επικούρεια «συνταγή» για την αντιμετώπιση του άγχους, του φόβου και της απελπισίας.
Αυτή η «θεραπευτική αγωγή» υποδεικνύει πρώτον, ότι δεν υπάρχουν θεοί τιμωροί και μπαμπούλες, όπως επαναλαμβάνουν καταπιεστικά οι θρησκείες, οπότε δεν χρειάζεται κάποιος να ζει με το φόβο τους. Οι θεοί δεν ανακατεύονται στα ανθρώπινα, δεν κάνουν χάρες και δεν δέχονται δώρα. Αν οι θεοί έκαναν πράγματι όσα τους ζητούσαν οι άνθρωποι, θα εξαφανιζόταν η ανθρωπότητα, γιατί όλοι επιζητούν και εύχονται το κακό των άλλων.
Δεύτερον, δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή. Με το θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής. Εφόσον εμείς δεν υπάρχουμε πια, ο θάνατος δεν μας αφορά και δεν μας ανησυχεί.
Τρίτον, ότι καλό χρειαζόμαστε πραγματικά, για να ζήσουμε σύμφωνα με τις πνευματικές, ψυχικές και σωματικές ανάγκες μας, αποκτιέται εύκολα αρκεί να είμαστε ολιγαρκείς.
Τέταρτον, παρόλο που ο πόνος δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς, μπορούμε να τον αντέξουμε και επίσης μπορούμε να προσπαθήσουμε να βιώσουμε την ευτυχία ενόσω έχουμε έναν συναισθηματικό ή σωματικό πόνο. Με την επικούρεια αταραξία αντιμετωπίζεται κάθε κακό, κάθε δυσάρεστη κατάσταση και κάθε φόβος.
Ο Επίκουρος επισήμανε ότι αν διαλογιζόμαστε πάνω σ’ αυτές τις φράσεις μέρα και νύχτα, και σε όσες φράσεις σχετίζονται με αυτές, και μόνοι μας και μαζί με κάποιον που έχει παρόμοιες αντιλήψεις με μας, τότε δεν θα ταραζόμαστε, είτε είμαστε ξύπνιοι είτε ονειρευόμαστε.
Εστιάζοντας σε αυτές τις δηλώσεις, αμφισβητούμε τους φόβους, ανασκευάζουμε τις σκέψεις και αποκτούμε μια νέα προοπτική για να συνεχίσουμε να αναζητούμε την ευτυχία και την ηρεμία. Ο Επίκουρος πρότεινε επίσης να κάνουμε αυτό το διαλογισμό με ομοϊδεάτες.
Για τον Επίκουρο, η ευχαρίστηση βρίσκεται ακολουθώντας έναν απλό τρόπο ζωής. Μπορούμε να αντλήσουμε ευχαρίστηση μέσα από απλά πράγματα όπως, η γνώση, η φιλία, η κοινωνικότητα, η ενάρετη ζωή, η μετριοπαθής ζωή, η αποχή από μη αναγκαίες, ματαιόδοξες και κενές επιθυμίες, το μέτρο σε όλα τα πράγματα. Αν δεν είμαστε ικανοποιημένοι με τα λίγα, δεν μπορεί να είμαστε ικανοποιημένοι με τίποτα.
Ενώ αν είμαστε μετριοπαθείς, έχουμε τη δυνατότητα να γευόμαστε τις χαρές της ζωής σε αφθονία.
Τόνισε δε ιδαίτερα τη σημασία της φιλίας, προτείνοντας ότι η φιλία είναι ένα από τα σπουδαιότερα μέσα για πάρεις ευχαρίστηση. Πίστευε ότι η σύνδεση με φίλους προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας, ενώ η έλλειψη σύνδεσης μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, απελπισία και αίσθηση κινδύνου.
Παρόλο που η σύγχρονος τρόπος ζωής τονίζει την ιδέα της ατομικιστικής ζωής, όπου η αυτάρκεια και το να βασίζεσαι στον εαυτό σου θεωρείται δυνατό σημείο (προσόν), οι Επικούρειοι πιστεύουν ότι η δύναμη βρίσκεται στη σύνδεση και στη φιλία με άλλους.
Επίσης μια εξαιρετική αρετή για τον Επίκουρο είναι το θάρρος, το οποίο δεν αναπτύσσεται όταν είσαι ευτυχής στις σχέσεις σου πάντα, αλλά όταν καταφέρνεις να αντιμετωπίσεις τις αντιξοότητες και να ξεπεράσεις δύσκολες στιγμές. Σε σχέση με τη φιλία, πρότεινε ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι αρκετά θαρραλέος για να δώσει τη ζωή του για τους φίλους του.
Πως μπορούμε να εφαρμόσουμε την Επικούρεια φιλοσοφία στη ζωή μας;
Ανάμεσα στις ιδέες του Επίκουρου δεσπόζει αυτή της προσωπικής επιλογής. Αν και δεν μπορούμε πάντα να αποφύγουμε τον πόνο και το φόβο, ενδεχομένως μπορούμε να επιλέξουμε (ή να μην επιλέξουμε) να παραμείνουμε στον πόνο και στο φόβο.
Είναι σημαντικό να αποζητούμε την ευχαρίστηση και την ανακούφιση, ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις.
Μπορούμε, γενικά, να επιλέξουμε να ζούμε με θετικότητα, επιδιώκοντας να διατηρούμε μια αίσθηση γαλήνης, ευχαρίστησης και ηρεμίας.
Χρειάζεται να εξετάσουμε προσεκτικά και ενδεχομένως να επαναπροσδιορίσουμε τις υπάρχουσες πεποιθήσεις μας για την ευτυχία, τι σημαίνει να είμαστε ευτυχείς και πώς επιδιώκουμε να επιτύχουμε την ευτυχία μέσα από τις αποφάσεις που παίρνουμε και τις συμπεριφορές μας.
Ας μη καταστρέφουμε αυτό που ήδη έχουμε, επιθυμώντας αυτά που δεν έχουμε. Ας έχουμε υπόψη ότι αυτό που έχουμε τώρα, κάποτε ήταν κάτι για το οποίο απλά ελπίζαμε.
Ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να ανακαλύψουμε τι σημαίνει για μας η ευτυχία και πώς μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό στη ζωή μας. Ας πάρουμε χρόνο να εξετάσουμε τι μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά στη ζωή μας σε καθημερινή βάση, που θα μας επιτρέψει να βιώσουμε μεγαλύτερη ευτυχία και ελευθερία.
Αυτό μπορεί να σημαίνει να απαλλαγούμε από τα άχρηστα πράγματα στο περιβάλλον διαβίωσής μας, να απαλλαγούμε από προσδοκίες, να πάψουμε να συνδέουμε την ευτυχία με πράγματα όπως η κοινωνική θέση, ο πλούτος και η δόξα.
Ο Επίκουρος υποστήριξε πως όταν απελευθερωνόμαστε από περιττά πράγματα, ελευθερωνόμαστε περισσότερο από το φόβο, την ανησυχία, την απογοήτευση, την κατάθλιψη και από τις προσδοκίες. Για να είμαστε ευτυχείς, λέει, πρέπει να αποστρέψουμε το βλέμμα μας από τα εξωτερικά πράγματα, δηλαδή, αντικείμενα, ανθρώπους και περιστάσεις, καθώς αυτά μπορούν να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή και να μας προκαλέσουν πόνο ή να μας κάνουν να λαχταράμε για περισσότερα.
Είναι σκόπιμο επίσης να απαλλάξουμε τη ζωή μας από πηγές αρνητικότητας και να εξασκούμε την ενσυνειδητότητα και το διαλογισμό, σε σταθερή βάση.
Και, όπως τόνισε ο Επίκουρος, από όλα τα μέσα που εξασφαλίζουν την ευτυχία σε όλη τη ζωή, μακράν το πιο σημαντικό είναι η απόκτηση φίλων.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
Πηγές
http://www.eudaimonia.eu/i-filosofia/
https://www.verywellmind.com/epicurean-philosophy-and-happiness-4177914
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%82
