Ο αλκοολισμός είναι μια χρόνια ασθένεια όπου το σώμα παθαίνει εξάρτηση από το αλκοόλ. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει πότε ή πόσο πίνει και συνεχίζει να πίνει παρότι αυτό του δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις του, στην υγεία του, στη δουλειά του ή στην οικονομική του κατάσταση.

Μπορεί κάποιος να έχει πρόβλημα με το αλκοόλ αλλά να μην έχει όλα τα συμπτώματα του αλκοολισμού. Μπορεί δηλαδή να πίνει πολύ και αυτό να του δημιουργεί προβλήματα στη ζωή του αλλά το σώμα του να μην έχει πάθει εξάρτηση, οπότε δεν έχει ανεκτικότητα στο αλκοόλ και στερητικά συμπτώματα (τρέμουλο, ευερεθιστότητα, ναυτία) όταν δεν πίνει, όπως ο αλκοολικός, Τότε μιλάμε για κατάχρηση αλκοόλ. Όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να αποκτήσουν εξάρτηση με το πέρασμα του χρόνου.

Ο χρόνιος αλκοολισμός μπορεί να επιφέρει διαταραχές στο μεταβολισμό του ατόμου, στο γαστρεντερικό σύστημα, στο νευρικό σύστημα και στο μυελό των οστών. Μπορεί επίσης να προκαλέσει ενδοκρινολογικά προβλήματα και ανεπάρκειες σε θρεπτικά συστατικά. Συνήθεις ιατρικές επιπλοκές που συνδέονται με το αλκοόλ είναι: ελλείψεις βιταμινών, μεταβολή στα επίπεδα λίπους και σακχάρου στο αίμα, ηπατίτιδα, κύρωση, οισοφαγίτιδα (φλεγμονή στον οισοφάγο), γαστρίτιδα (φλεγμονή στην εσωτερική επένδυση του στομάχου), άνοια, διαταραχές στον καρδιακό παλμό κ.α.

Αιτίες

Οι άνθρωποι μπορεί να πίνουν μέχρι του σημείου της εξάρτησης λόγω της πίεσης των συνομηλίκων τους και επειδή θέλουν να είναι αποδεκτοί στην παρέα ή γιατί το ποτό τους κάνει πιο ευχάριστους, χαλαρούς, ήρεμους, κοινωνικούς, τα οποία χρειάζονται για να αναπτύξουν κοντινές σχέσεις.

Σε βιολογικό επίπεδο, η επαναλαμβανόμενη χρήση αλκοόλ μπορεί να μειώσει σημαντικά τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής, δηλ. μια χημική ουσία στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα ευχαρίστησης. Όταν ένα άτομο έχει εξάρτηση από το αλκοόλ, οι περιοχές του εγκεφάλου του που παράγουν ντοπαμίνη εξαντλούνται και δεν μπορεί να απολαύσει τις χαρές της καθημερινότητας. Η χημεία του εγκεφάλου του έχει επαναρυθμιστεί έτσι ώστε να εξαρτάται από το αλκοόλ για την προσωρινή ευφορία (κατάσταση ευτυχίας).

Μελέτες γενετικής έχουν εντοπίσει ένα γονίδιο που προκαλεί εξάρτηση από το αλκοόλ και το οποίο μεταδίδεται συνήθως από πατέρες που έχουν εξάρτηση στους γιούς τους. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι στενοί συγγενείς ενός αλκοολικού έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν κι’ αυτοί αλκοολικοί.

Συμπτώματα

Για να διαγνωστεί ότι υπάρχει εξάρτηση από το αλκοόλ θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Ανεκτικότητα στο αλκοόλ
• Σύνδρομο στέρησης
• Άρνηση του προβλήματος
• Εμμονή στην αναζήτηση αλκοόλ
• Το ποτό είναι το κεντρικό θέμα της ζωής του ατόμου (η χρήση καταλαμβάνει τον περισσότερο από το χρόνο του)
• Συνεχιζόμενη χρήση παρά τα προβλήματα.

Για να διαγνωστεί ότι ένα άτομο κάνει κατάχρηση αλκοόλ, θα πρέπει να ικανοποιείται τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια. Λόγω του ποτού το άτομο επανειλημμένα:

• αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις πιο σημαντικές του ευθύνες
• θέτει τον εαυτό του ή άλλους σε κίνδυνο (για παράδειγμα, πίνει ενώ οδηγεί)
• μπαίνει σε φασαρίες με το νόμο
• αντιμετωπίζει δυσκολίες σε σχέσεις ή στην εργασία του

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Μια διεξοδική θεραπευτική αντιμετώπιση της εξάρτησης από το αλκοόλ περιλαμβάνει δύο βασικά μέρη: αποτοξίνωση και επανένταξη.

Αποτοξίνωση

Ο στόχος της αποτοξίνωσης είναι να απαλλαχθεί το σώμα του ατόμου από τις τοξικές επιδράσεις του αλκοόλ. Επειδή το σώμα έχει συνηθίσει στο αλκοόλ, το άτομο χρειάζεται υποστήριξη κατά τη φάση της στέρησης η οποία βιώνεται διαφορετικά στον καθένα, ανάλογα με τη σοβαρότητα του αλκοολισμού. Τα στερητικά συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια όπως ναυτία, σωματικός πόνος, διάρροια, δυσκολία στον ύπνο, εφίδρωση, άγχος και τρέμουλο και διαρκούν συνήθως 3-5 μέρες ή πιο σοβαρά όπως παραισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, έντονη λαχτάρα για αλκοόλ, σύγχυση, πυρετός, γρήγορος καρδιακός παλμός, υψηλή πίεση και παραλήρημα. Στη φάση των ήπιων συμπτωμάτων, το άτομο απλά παρακολουθείται προσεκτικά για να αποφευχθούν τα πιο σοβαρά συμπτώματα, αλλά δεν χρειάζονται φάρμακα. Στην περίπτωση των πιο σοβαρών συμπτωμάτων, μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση ηρεμιστικών και παυσίπονων για να απαλυνθούν τα συμπτώματα και να αποφευχθούν οι επιπλοκές της υψηλής πίεσης, του γρήγορου καρδιακού παλμού και των επιληπτικών κρίσεων. Οι βενζοδιαζεπίνες ανακουφίζουν από την ένταση, επιβραδύνοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα και μπορεί να βοηθήσουν στους ασθενείς που έχουν παραισθήσεις. Λόγω της ναυτίας, μπορεί να χρειαστεί να χορηγούνται υγρά ενδοφλέβια, μαζί με κάποια απαραίτητα σάκχαρα και άλατα.

Επανένταξη

Όταν έχει επιτευχθεί η διακοπή του ποτού, ο ασθενής θα χρειαστεί υποστήριξη για την επανένταξή του, δηλαδή για να παραμείνει υγιής και να αποφύγει την υποτροπή. Επειδή η οικογένεια του ασθενή έχει επηρεαστεί πολύ από την εξάρτηση του, είναι σκόπιμη η οικογενειακή θεραπεία. Στη θεραπεία θα πρέπει να διερευνηθεί το φαινόμενο της συνεξάρτησης που συναντάται συνήθως στις οικογένειες των εξαρτημένων ατόμων: μέλη της οικογένειας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αλκοολισμού του αγαπημένου τους, αναπτύσσουν τρόπους συμπεριφοράς που παραδόξως, υποβοηθούν ή διευκολύνουν τη χρήση.

Ψυχολογικές θεραπείες

Η ψυχοθεραπεία (ατομική ή ομαδική) για την εξάρτηση από αλκοόλ ή από άλλες ουσίες έχει ως βασικούς στόχους:

• Να παράσχει έναν ασφαλές και αξιόπιστο περιβάλλον όπου τα άτομα που υποφέρουν μπορούν να συζητήσουν για τα τωρινά θέματα που τους απασχολούν.
• Να παράσχει έναν ασφαλές και αξιόπιστο περιβάλλον όπου τα άτομα που υποφέρουν μπορούν να μιλήσουν για το πώς έφτασαν στο σημείο που είναι τώρα (διερεύνηση της πρότερης εμπειρίας).
• Να παροτρύνει στο μοίρασμα και στην απελευθέρωση ντροπιαστικών και συναισθηματικά τοξικών εμπειριών με τρόπο που να προάγει την προσωπική ενδυνάμωση και τα αισθήματα του «ανήκειν» και της αυτοεκτίμησης.
• Να διδάξει στους ασθενείς συγκεκριμένους πρακτικούς τρόπους αντιμετώπισης συγκεκριμένων προβλημάτων και συμπτωμάτων, όπως είναι η κατάθλιψη, το άγχος, ο πανικός και η πρόληψη υποτροπής στην κατάχρηση της ουσίας.
• Να παράσχει ένα περιβάλλον όπου τα άτομα μπορούν να κάνουν φίλους και να έχουν υποστήριξη ο ένας απ’ τον άλλο.
• Να παράσχει μια γονεϊκή φιγούρα που θα καθοδηγεί όσους χρειάζονται εξωτερική καθοδήγηση.
• Να παράσχει ένα μοντέλο και μια προσωπική εμπειρία του πως είναι οι αξιόπιστες σχέσεις, έτσι ώστε τα άτομα να επιδιώκουν τέτοιου είδους σχέσεις έξω από τη θεραπεία.
• Να βοηθήσει τα εξαρτημένα άτομα να αναπτύξουν τις διαπροσωπικές τους ικανότητες (που συνήθως είναι φτωχές) μαθαίνοντας υγιείς τρόπους να επικοινωνούν με τους άλλους.

Η κοινότητα των Ανώνυμων Αλκοολικών παρέχει σημαντική υποστήριξη στην αντιμετώπιση της εξάρτησης από το αλκοόλ. Πρόκειται για την παλαιότερη και πιο γνωστή από τις Ομάδες απεξάρτησης 12 βημάτων.

*Για περισσότερες πληροφορίες ή βοήθεια για θέματα αλκοολισμού, μπορείτε να απευθυνθείτε στους ειδικούς φορείς που θα βρείτε στην ενότητα Χρήσιμες Συνδέσεις

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr