Ανάλυση του Χαρακτήρα

Ανάλυση του χαρακτήρα είναι το όνομα της προσέγγισης του Reich.

 

Το επίκεντρο του έργου του Reich: Επανένωση του μυαλού και του σώματος

Σύμφωνα με τον Reich, αυτό το σχίσμα ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα, μας κάνει να καταστρέφουμε ο ένας τον άλλο και τον πλανήτη μας και μας αφήνει να πηγαίνουμε σε πόλεμο. Έτσι στη θεραπεία, δίνουμε προσοχή στο σώμα και δουλεύουμε πάνω σ’ αυτό. Ο Reich ανέπτυξε μια ποικιλία από πρωτοποριακούς τρόπους δουλειάς με τη συγκρατημένη σωματική ενέργεια, όπως το να βάζεις τα άτομα να ξαπλώνουν σε στρώματα, να τα χτυπάνε και να τα κλωτσάνε για να απελευθερώσουν ενέργεια, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία.

Η εξωτερική εμφάνιση του σώματος είναι μια ακριβής αντανάκλαση αυτού που συμβαίνει εσωτερικά

Αυτό αποτελεί κεντρική ιδέα στην προσέγγιση του Reich. Θεωρεί ότι δεν μπορείς να αλλάξεις τις σκέψεις σου σ’ ένα βασικό επίπεδο, χωρίς αλλαγή στο σώμα σου, σ’ αυτό που κάνεις.

Ο Reich ήθελε μια συναισθηματική απόκριση στη ζωή με πλήρη συμμετοχή του σώματος. Αν (συγ)καλύψεις τον εαυτό σου, μπορεί να νεκρώσεις τον πόνο αλλά επίσης μπορεί να στερήσεις στον εαυτό σου την ολοκληρωτική χαρά.

Όταν κάποιος αναστέλλει μια παρόρμηση, αισθάνεται ένταση. Η ανασταλμένη λίμπιντο σημαίνει σφιγμένους (σε ένταση) μυς, η σεξουαλική γοητεία σημαίνει χαλαρούς μυς.

Μυϊκή θωράκιση

Θωράκιση είναι το συνολικό αποτέλεσμα των μυϊκών στάσεων που αναπτύσσει το άτομο σαν μια άμυνα ενάντια στην επιθετική προσπέλαση των συναισθημάτων, ειδικά του άγχους, της οργής και της σεξουαλικής διέγερσης. Η χαρακτηριολογική θωράκιση είναι το συνολικό αποτέλεσμα απ’ όλες τις μυϊκές στάσεις που υιοθετήθηκαν στην πάροδο των χρόνων και έχουν ενσωματωθεί και μέσα στο χαρακτήρα του ατόμου.

Η σωματική θωράκιση και η χαρακτηριολογική θωράκιση είναι ουσιαστικά ίδιες. Η λειτουργία τους είναι η προσπάθεια να προστατέψουν τον εαυτό από τον πόνο που προκαλεί η μη έκφραση πραγμάτων που η κοινωνία θεωρεί ότι δεν πρέπει να εκφράζεις. Η μυϊκή θωράκιση είναι η έκφραση της χαρακτηριολογικής θωράκισης στο σώμα – μυϊκή ακαμψία.

Η βασικές λειτουργίες της μυϊκής θωράκισης είναι α) να συγκρατεί στο εσωτερικό, εν δυνάμει εκρηκτικά συναισθήματα και β) να αποκρούει τα συναισθήματα των άλλων.

Ο Reich παρατήρησε ότι οι άντρες δυσκολεύονται να απαλλαγούν από τη θωράκιση γιατί είναι καλά μαθημένοι να καταστέλλουν τα συναισθήματα.

Ένα θωρακισμένο άτομο δεν αντιλαμβάνεται τη θωράκισή του ως τέτοια. Ο Reich πίστευε ότι είναι απαραίτητη η δουλειά μυαλό-σώμα για να απαλλαγεί το άτομο απ’ αυτή τη θωράκιση (αποθωράκιση).

Η χαρακτηριολογική θωράκιση αντανακλάται στα μοντέλα ζωής

Αξιολογώντας το έργο του Reich, η Karen Horney ανέφερε ότι οι άνθρωποι μπορεί να διευθετούν τη ζωή τους έτσι ώστε να εναρμονίζεται με τη χαρακτηριολογική τους θωράκιση. Έτσι, ένα ιδιαίτερα εσωστρεφές άτομο μπορεί να βρει ένα διαμέρισμα σ’ ένα κτίριο που είναι έτσι διαμορφωμένο ώστε να μη χρειάζεται να συναντά ή να συναλλάσσεται με γείτονες και να ψωνίζει σε απρόσωπα καταστήματα όπου απαιτείται ελάχιστη επαφή με άλλους ανθρώπους.

Επιθετικότητα

Υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ αναστολής της επιθετικότητας και σωματικής θωράκισης. Οι συναισθηματικά μπλοκαρισμένοι ασθενείς είναι "άκαμπτοι σαν σανίδα". Στη θεραπεία, όταν ο Reich έβαζε το άτομο να χαλαρώσει λίγο, ένα άγχος έπαιρνε τη θέση της ακαμψίας και για πολλούς ανθρώπους, η ακαμψία ήταν προτιμότερη από το άγχος. Αυτού του είδους η συγκράτηση εμποδίζει τη συνειδητοποίηση. Η διατήρηση αυτής της θωράκισης μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο, αρθριτικά, ρευματισμούς.

Όσο περισσότερο συνεχίζεται η θωράκιση, με καταστολή του ενστίκτου, σε τόσο περισσότερα ψυχοσωματικά προβλήματα είναι πιθανό να οδηγήσει.

Επίπεδα Μπλοκαρίσματος (Δακτύλιοι) ή Θωράκισης

Μπλοκαρίσματα είναι οι συσπάσεις μέσα στον οργανισμό που εμποδίζουν την ελεύθερη ροή της ενέργειας. Ο Reich θεώρησε ότι εμφανίζονται ως δακτύλιοι σε διάφορα σημεία του σώματος και συνιστούν επτά τμήματα θωράκισης:

1. Οπτικό. Η θωράκιση σε αυτό το τμήμα συμβαίνει όταν συσταλθεί το μεγαλύτερο ή όλο το μέρος των μυών γύρω από τα μάτια, οι βλεφαρίδες, το μέτωπο, οι δακρυγόνοι αδένες, όπως και οι βαθιοί μύες στο ινίο. Συστολή παρατηρείται επίσης και στον εγκέφαλο. Υπάρχει αδυναμία να ανοίξουν ορθάνοιχτα τα μάτια.

2. Στοματικό. Περιλαμβάνει τους μυς που ελέγχουν το δέρμα και το λαιμό, όπως και τους μυς του στόματος και του ινίου (χείλια, πηγούνι, λάρυγγας). Όλοι μαζί οι μύες αποτελούν μια λειτουργική μονάδα έτσι ώστε χαλάρωση στο ένα σημείο επιφέρει αλλαγές σε άλλο. Το άτομο μπορεί να δυσκολεύεται να κλάψει, να χαμογελάσει πλατιά, να κάνει οποιαδήποτε γκριμάτσα.

3. Αυχενικό. Περιλαμβάνει τους εσωτερικούς μύες του λαιμού, το πλάτυσμα και τους στερνομαστοκλειδοειδείς. Περιλαμβάνει επίσης τη γλώσσα, που εδράζεται στο αυχενικό οστεϊκό σύστημα. Μπορεί να συγκρατείται το κλάμα, ο θυμός.

4. Θωρακικό. Περιλαμβάνει τους μεσοπλεύριους μύες, τους θωρακικούς, τους δελτοειδείς, τους μύες της ωμοπλάτης, τους σπονδυλικούς, την κοιλότητα του θώρακα και τα περιεχόμενά της, τους βραχίονες και όλο το σύστημα των άκρων. Είναι πολύ σημαντικό τμήμα γιατί περιλαμβάνει τα πλέον ζωτικά όργανα, όπως την καρδιά και τους πνεύμονες.

Βασική λειτουργία αυτού του τμήματος είναι αυτοέλεγχος, συγκράτηση. Συγκρατεί το θυμό. Οι σφιγμένοι μύες συγκρατούν καταστροφική οργή, σπαρακτικό κλάμα, αφόρητη επιθυμία. Το θωρακισμένο άτομο δεν μπορεί να εκφράσει τέτοια πράγματα.

Σε άτομο με θωράκιση σ’ αυτό το τμήμα, τα χέρια και βραχίονες μπορεί να κινούνται πολύ αδέξια. Παράδειγμα ατόμου που δεν έχει τέτοια θωράκιση είναι ο μουσικός ή χορευτής που κινείται με πολύ ρευστό τρόπο.

Η θωράκιση στο κεφάλι και το θώρακα υπάρχει συχνά στον μιλιταρισμό. Ο μιλιταρισμός βασίζεται στη θωράκιση και το αντίστροφο. Στις γυναίκες, αυτή η θωράκιση μπορεί να επιφέρει αναισθησία στις ρώγες, αηδία στο θηλασμό.

5. Διαφραγματικό. Αυτό το τμήμα θωράκισης χωρίζει το σώμα σε άνω και κάτω τμήμα. Περιλαμβάνει το διάφραγμα και τα όργανα που βρίσκονται σε αυτό και δεν εξαρτάται η θωράκισή της από την κατάσταση θωράκισης του στήθους. Η θωράκιση σε αυτό το τμήμα είναι μια δακτυλιοειδής σύσπαση γύρω από το επιγάστριο και το κάτω μέρος του στέρνου. Βρίσκεται κατά μήκος των πλευρών και προς τον 10ο, 11ο, και 12ο θωρακικό σπόνδυλο. Περιλαμβάνει το στομάχι, το ηλιακό πλέγμα, το πάγκρεας, το συκώτι, τη χοληδόχο κύστη, το δωδεκαδάκτυλο, τα νεφρά και δύο δέσμες μυών κατά μήκος των κάτω θωρακικών σπονδύλων.

6. Κοιλιακό. Περιλαμβάνει τους μεγάλους κοιλιακούς μυς, το ορθό, τους εγκάρσιους κοιλιακούς και τους μυς της μέσης. Έχουν επίσης μεγάλη σημασία και οι μύες των λαγόνων επειδή σε αθωράκιστα άτομα, σε αυτούς τους μυς αρχικά εντοπίζεται η ένταση, όταν συμβαίνει λίμναση της ενέργειας.

7. Πυελικό. Περιλαμβάνει όλους τους μυς της πυέλου και των κάτω άκρων. Οι μύες πάνω από τη σύμφυση βρίσκονται σε ένταση και βιώνεται πόνος στην πίεση. Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκονται και οι μύες στο εσωτερικό των μηρών. Ο σφιγκτήρας του πρωκτού είναι σε συστολή, όπως και ολόκληρο το πυελικό έδαφος. Το ίδιο συμβαίνει και με τους μυς της περιοχής της λεκάνης. Οι γλουτιαίοι μύες είναι συσπασμένοι και ευαίσθητοι.

Όταν η διέγερση φτάσει σε κάποιο μέρος που είναι μπλοκαρισμένο, εν προκειμένω στη λεκάνη, η ευχαρίστηση που προέρχεται από τη ροή της ενέργειας, μετατρέπεται σε οργή. Μπορεί να υπάρχουν μυϊκοί σπασμοί.

Ο Reich δούλευε με αυτές τις επτά περιοχές του σώματος για να διαλύσει την αντίσταση. Η αντίσταση είναι κάτι που αναπτύσσουμε σταδιακά κατά τη διάρκεια της ζωής μας για να μπλοκάρουμε τη συγκίνηση (συναίσθημα).

Την εποχή του Reich, έδεναν αμέσως το νεογέννητο βρέφος πολύ σφιχτά για να περιοριστεί η κίνηση. Ο Reich εξετάζει κάθε εξελικτικό στάδιο και δείχνει πώς η κοινωνία απαγορεύει συγκεκριμένα είδη έκφρασης της ενέργειας. Για παράδειγμα, στην πρώιμη εκπαίδευση της τουαλέτας, οι άνθρωποι μαθαίνουν να σφίγγονται, να περιορίζονται. Στον αυνανισμό, τους λένε "Μην αγγίζεις αυτό το βρώμικο δαχτυλάκι γιατί θα μικρύνει." Η γονεϊκή καθοδήγηση συνεχώς σταματά τη φυσική ροή της ενέργειας. Η εσωτερική διέγερση αυξάνεται προοδευτικά σαν μια χύτρα ταχύτητας. "Είμαι θυμωμένος αλλά δεν επιτρέπεται να είμαι θυμωμένος." Έτσι, δεν μπορούμε να εκφράσουμε πράγματα όπως θέλουμε, π.χ. "Είμαι έξαλλος από θυμό. Θέλω να αγγίξω το μικρό μου όργανο και δεν πρόκειται να μικρύνει!" Κατά συνέπεια, αναπτύσσουμε τη θωράκιση για να σταματήσουμε αυτή τη ροή της ενέργειας.

Σεξουαλικότητα και θωράκιση

Σαν συνέπεια της θωράκισης, η σεξουαλική παρόρμηση μεταβάλλεται από κάτι τρυφερό και ευγενικό σε κάτι άγριο και κτηνώδες. Η αδυναμία να εκφραστεί η σεξουαλικότητα, προκαλεί οργή, η οποία πρέπει επίσης να καταπνιγεί και τότε η σεξουαλική πράξη γίνεται μηχανική και κτηνώδης.

Μια εκδήλωση αυτού: πυελική περιοχή τραβηγμένη προς τα πίσω, σφιγμένοι γλουτιαίοι. Ο θεραπευτικός στόχος είναι η διάλυση της θωράκισης, μυϊκά και χαρακτηριολογικά.

Οι άνθρωποι μπορεί να κάνουν τη σεξουαλική πράξη, χωρίς απαραίτητα να αισθάνονται την ευχαρίστηση που συνδέεται μ’ αυτήν. Ο Freud δε μίλησε ποτέ για σεξουαλικές εμπειρίες στην ενήλικη ζωή. Πήγαινε πάντα πίσω στη παιδική ηλικία. Εκείνο τον καιρό, θεωρούνταν ότι αν ένας άντρας μπορούσε να εκσπερματώσει και μια γυναίκα μπορούσε να δείξει έστω και το παραμικρό ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση, τότε ήταν εντάξει.

Οργασμική ικανότητα

Οργασμική ικανότητα είναι η ικανότητα να παραδοθείς στη ροή χωρίς καμία αναστολή, η πλήρης παράδοση στη σεξουαλική πράξη. Αυτό λείπει πάντα στα νευρωτικά άτομα. Λίγοι άνθρωποι ωριμάζουν με πλήρη οργασμική ικανότητα.

Σύμφωνα με τον Reich, ο πλήρης οργασμός μπορεί να συμβεί μόνο με 4 τρόπους:

1. Αν οι ερωτικοί σύντροφοι αγαπούν ο ένας τον άλλο και μπορούν να εκφράσουν αυτή την αγάπη.

2. Όταν και οι δύο είναι αποθωρακισμένοι, τότε ακούσιες μυϊκές κινήσεις εμφανίζονται πριν την κορύφωση (οργασμός).

3. Η αναπνοή πρέπει να είναι βαθιά, πλήρης και ευχάριστη.

4. Λίγο πριν τον οργασμό, και τα δύο φύλα πρέπει να βιώνουν βαθιές, υπέροχες αισθήσεις, να διατρέχουν το σώμα σαν ρεύμα, πάνω και κάτω. Η θωράκιση το εμποδίζει αυτό να συμβεί. Διαφορετικά, ο οργασμός βιώνεται μόνο στα γεννητικά όργανα, όχι σε όλο το σώμα.

Ο Reich θεωρούσε την ικανότητα να αφηνόμαστε τελείως στη σεξουαλική έκσταση, σαν το απόλυτο μέτρο υγείας.

Νευρωτική σεξουαλικότητα

Η σεξουαλική εκφόρτιση αφήνει τους ανθρώπους άδειους, ανικανοποίητους, όχι σε απόλυτη γαλήνη. Για τον Reich, η εκσπερμάτιση από μόνη της ή μια μικρή κορύφωση για τη γυναίκα, δεν είναι αρκετά για να αποκαλεστούν οργασμός. Προϋπόθεση είναι η πλήρης εκφόρτιση της διέγερσης. Πολλοί άντρες καυχιούνται για το πόσες φορές μπορούν να κάνουν έρωτα σ’ ένα βράδυ αλλά η ευχαρίστηση που παίρνουν είναι περιορισμένη, ενώ οι γυναίκες είναι γεμάτες συγκρούσεις και ενοχές.

Ο Reich έβλεπε τη σεξουαλική ενέργεια με δύο τρόπους: συγκέντρωση και αποδέσμευση (απελευθέρωση). Φόρτιση και εκφόρτιση.

Υποστήριζε ότι η νεύρωση δεν είναι τίποτα άλλο παρά το συνολικό αποτέλεσμα από όλες τις χρόνια αυτόματες αναστολές της φυσιολογικής σεξουαλικής διέγερσης. Όλα τα άλλα, είναι αποτέλεσμα αυτής της αρχικής διαταραχής.

Αποκαλεί λίμναση τη συγκράτηση της σεξουαλικής ενέργειας στον οργανισμό. Λίμναση = νεύρωση. Η σεξουαλική λίμναση είναι η διαφορά μεταξύ της συγκεντρωμένης ενέργειας και του ποσού ενέργειας που απελευθερώνεται στον οργασμό. Αυτή η εναπομείνασα ενέργεια, που δεν έχει εκφορτιστεί, τροφοδοτεί την αναστολή που εμποδίζει τη σεξουαλική εκφόρτιση και ευχαρίστηση, και η αναστολή, με τη σειρά της, προστίθεται στη σεξουαλική λίμναση. Είναι ένας φαύλος κύκλος. Αυτό, σύμφωνα με τον Reich, είναι η ενεργειακή πηγή της νεύρωσης.

Θεωρεί ότι αυτό που έχει ουσιαστική σημασία, είναι να δίνουμε και να παίρνουμε αγάπη, σε όλες τις μορφές της. Το πλήρες αντανακλαστικό του οργασμού είναι ένα δείγμα ότι το άτομο έχει απαλλαγεί από τη θωράκιση (έχει αποθωρακιστεί). Ο στόχος του Reich ήταν να επαναφέρουμε την κυριαρχία της αισθησιακής μας φύσης. Να αφηνόμαστε πραγματικά κατά τη σεξουαλική πράξη. Να μην είναι απλά ένας οργασμός, αλλά μια πλήρης, ολοκληρωτική απελευθέρωση.

Η προσέγγιση του Reich στη θεραπεία

Ερμηνεία της αντίστασης

Οι ψυχαναλυτές δεν έκαναν ερμηνεία της αντίστασης. Ασχολούνταν πολύ με το υποσυνείδητο, τα όνειρα κλπ., χωρίς να δίνουν προσοχή στη συμπεριφορά. Ο Reich παρατήρησε την αντίσταση ευθύς εξαρχής. Αναρωτήθηκε γιατί οι άνθρωποι δεν αφήνονται ποτέ τελείως, γιατί δεν χαλαρώνουν ποτέ οι αναστολές. Σύμφωνα με την προσέγγιση του Reich, πρέπει να ξεκινήσουμε με τη θωράκιση και τους μηχανισμούς άμυνας και μετά να πάμε προς τα μέσα, στον ψυχισμό. Έτσι, ξεκίναγε με τις αντιστάσεις που πρόβαλλαν οι άνθρωποι.

Ο Freud ήξερε ότι η αντίσταση ήταν μια ένδειξη απώθησης (στο ασυνείδητο) αλλά δεν είχε ποτέ βρεθεί καμιά τεχνική για να χρησιμοποιηθούν στην ανάλυση, εκτός από τον ελεύθερο συνειρμό.

Ο Reich ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο για τις αντιστάσεις των ασθενών παρά για τις πληροφορίες που έδιναν (σε αντίθεση με τον Freud). Στην ψυχανάλυση, οι πελάτες έδιναν συνεχώς τις ίδιες πληροφορίες ξανά και ξανά, κάνοντας κύκλους. Ο Reich εστίασε στο να διαλύσει τις αναστολές. Δήλωνε ότι, "Η αντίσταση από μόνη της γίνεται το επίκεντρο της δουλειάς". Όταν οι άνθρωποι ανακαλύψουν πώς αντιστέκονται στη συνειδητοποίηση, τότε μπορούν επιλέξουν να συνεχίσουν να το κάνουν ή να πάνε βαθύτερα μέσα στον εαυτό τους, με το δικό τους ρυθμό.

Έλεγε, "Μη δουλεύετε με τα βαθύτερα στρώματα του ασυνείδητου μέχρι να προσδιοριστούν οι μηχανισμοί άμυνας, γιατί η αντίσταση θα διατηρεί τη νευρωτική συμπεριφορά στην ίδια κατάσταση, ακόμα κι αν κατανοηθούν τα νοήματα." Δούλευε πρώτα με τις αντιστάσεις και δεν ερμήνευε τη συμπεριφορά μέχρι να αποκαλυφθούν οι αντιστάσεις.

Ανάλυση του χαρακτήρα

Στην ανάλυση του χαρακτήρα, οι αντιστάσεις μπορούσαν να παρατηρηθούν στη συμπεριφορά του ασθενή: τρόπος ομιλίας, βάδισης, κίνησης. Ο Reich δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί οι ψυχαναλυτές αρνούνταν να δώσουν προσοχή στην εμφανή συμπεριφορά.

Σύμφωνα με τον Reich, έχουμε κατά βάση μία χαρακτηριολογική δομή. Ο χαρακτήρας μας μπορεί να μας φυλακίσει σε άκαμπτες και στερεότυπες αντιδράσεις ενώ ταυτόχρονα φτιάχνουμε το χαρακτήρα μας σαν μια άμυνα ενάντια στο περιβάλλον μας.

Η χαρακτηριολογική θωράκιση είναι ένας συμβιβασμός ανάμεσα στις παρορμήσεις μας και τις κοινωνικές μας υποχρεώσεις – ανάμεσα σ’ αυτό που θέλουμε και σ’ αυτό που πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να κάνουμε.

Στη θεραπεία, ο Reich αντί να ψάχνει το βαθύτερο νόημα της πληροφορίας που παρουσιάζουν οι άνθρωποι, παρατηρούσε πώς αναπνέουν, πώς κρατούν τους ώμους τους κλπ. και δούλευε μ’ αυτά.

Στα 1930, ο Reich εξέλιξε την ιδέα της θωράκισης ένα βήμα παραπάνω, στη μυϊκή θωράκιση: πώς αναπνέουμε, πώς γελάμε, πώς στηριζόμαστε κλπ., σαν συνολικό αποτέλεσμα της ζωής μας.

Επικεντρώθηκε στη διάλυση της μυϊκής θωράκισης, μέσω της αναπνοής και άλλων τεχνικών που κινητοποιούσαν τις σωματικές ενέργειες. Αναζητούσε το "αντανακλαστικό του οργασμού" στην αναπνοή. Παράδειγμα δουλειάς: "Ξεκίνα να αναπνέεις από επάνω ψηλά στο θώρακα και προς τα κάτω στην κοιλιά. Μετά πάρε επαφή με το κεφάλι σου: τι κάνει το κεφάλι σου καθώς εισπνέεις και εκπνέεις; Προς ποια κατεύθυνση πηγαίνει η λεκάνη;"

Κάποιοι άνθρωποι, καθώς εισπνέουν, έχουν το κεφάλι προς τα μπρος και τη λεκάνη προς τα πίσω. Καθώς εκπνέουν, το κεφάλι είναι προς τα πίσω και η λεκάνη προς τα μπρος. Ένας σημαντικός στόχος της θεραπείας είναι απλά να αναπνέει το άτομο μ’ αυτό τον τρόπο.

Παραδείγματα:

Αν κάποιος ασθενής κρατούσε το πηγούνι ψηλά, ο Reich θα το ερμήνευε σαν μια αντίσταση. Με το σκεπτικό ότι δεν μπορείς να νιώσεις θλίψη έχοντας το πηγούνι ψηλά, θα πρότεινε στον ασθενή να φέρει το πηγούνι κάτω και μετά να διαπιστώσει πόσο εύκολο είναι να νιώσει θλίψη.

Γι’ αυτούς που είχαν κάποια κραυγή να βγάλουν, τους πρότεινε να βάλουν πίσω το κεφάλι και μετά να αφήσουν το σαγόνι να πέσει.

Το πρώτο του βήμα στη θεραπεία ήταν να κάνει τον ασθενή να αναπνεύσει χαλαρά και βαθιά. Το δεύτερο βήμα ήταν να κινητοποιήσει οτιδήποτε παρατηρείται στη συμπεριφορά του ασθενή. Άγγιζε και κινούσε τους ασθενείς του, πράγμα που αποτελούσε μία ακόμα διαφοροποίηση από την ψυχανάλυση.

Παιδιά

Ο Reich έγραψε πολλά γύρω από το αυτορυθμιζόμενο παιδί: να αφήνεις το παιδί να καθορίζει μόνο του πότε είναι έτοιμο για την εκπαίδευση της τουαλέτας κ.λ.π.

Πρόληψη της νεύρωσης

Σύμφωνα με τον Reich, για να γίνει πρόληψη της νεύρωσης, θα έπρεπε να αλλάξει ο κοινωνικός πολιτισμός των ανθρώπων.

Η κοινωνικοπολιτική ψυχολογία του Reich

Ποια είναι η βασική μας φύση;

Ο Reich έθεσε το ερώτημα, μπορούμε να εμπιστευτούμε τη βασική μας φύση; Μπορούμε να εμπιστευτούμε τη φυσική ανάπτυξη των ανθρώπων; Ή αν πιστεύουμε ότι το παιδί είναι κακό από τη φύση του (έμφυτα), θα επιμείνουμε πιθανά, σε έντονο εξωτερικό έλεγχο. Γιατί, αν δεν εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους, θα αναζητήσεις κάποιο τρόπο να τους ελέγξεις.

Το μοντέλο του Reich

Το ραϊχικό μοντέλο προσωπικότητας απεικονίζεται σαν έναν κύκλος. Το κέντρο (πυρήνας) είναι η φυσική κοινωνικότητα, η σεξουαλικότητα, η αυθόρμητη απόλαυση της δουλειάς και η ικανότητα για αγάπη. Όλα αυτά συχνά καταπνίγονται (απωθούνται). Στον αμέσως επόμενο κύκλο που περιβάλλει τον πυρήνα, βρίσκεται το επόμενο στρώμα: το Φροϋδικό ασυνείδητο, όπου υπάρχει σαδισμός, απληστία, λαγνεία, φθόνος και κάθε είδους διαστροφές. Στον εξωτερικό κύκλο είναι το στρώμα του ελέγχου: ψυχαναγκασμός, ψεύτικη ευγένεια, συζήτηση τύπου κοκτέιλ πάρτι και τεχνητή κοινωνικότητα. Ισοδυναμεί με την Persona του Jung.

Επαναστατική ή αντιδραστική στάση

Ο Reich έθεσε το ερώτημα, "η ψυχανάλυση έχει μια επαναστατική η μια αντιδραστική στάση προς την κατάστασή μας; Προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να α) να απαλλαγούν από καταπιεστικές κοινωνικές καταστάσεις ή β) να ενισχύσει την εξουσία (κύρος) μέσα τους;"

Η διαφωνία του Reich με τον Freud ήταν εν μέρει γύρω απ’ αυτό το θέμα, μέσα στο ψυχαναλυτικό κίνημα. Ο Freud, παρόλο που αντιτέθηκε στους Ναζί, πήρε την απολυταρχική θέση (τη δεύτερη) μέσα στην ψυχανάλυση. Όταν ανέπτυξε πλήρως τις δικές του ιδέες, ο Reich θεώρησε τον Freud ως αντιδραστικό. Στο "Civilization and its Discontents", ο Freud εξέθεσε μια θεωρία περί έμφυτης επιθετικότητας. Υποστήριξε βασικά ότι στον βαθύτερο πυρήνα μας, θέλουμε να βιάζουμε, να λεηλατούμε και να σκοτώνουμε. Δεν μπορείς να εμπιστευτείς τους ανθρώπους -σε τελική ανάλυση, είμαστε καταστροφικοί από τη φύση μας. Ο Reich το διάβασε αυτό και το βρήκε ιδιαίτερα αντιδραστικό. Θεώρησε ότι ο Freud άρχισε να κοιτάζει κάτω από το χαρακτήρα της κοινωνίας στην οποία ζούσε αλλά ότι δεν κοίταξε αρκετά βαθιά.

Οι σκέψεις του Reich για τον Freud

Κατά την άποψη του Reich, ο Freud, κατά κάποιο τρόπο, κοίταξε κάτω από τη μάσκα του χαρακτήρα και είδε διαστροφές.

Τα λάθη του Freud:

• Πίστευε ότι πήγε όσο βαθύτερα μπορούσε ενώ στην πραγματικότητα είχε κάνει μόνο το πρώτο βήμα.

• Πίστευε ότι είχε ανακαλύψει παγκόσμιες ανθρώπινες τάσεις, χωρίς να έχει λάβει πλήρως υπόψη του τον πολιτισμό μέσα στον οποίο διαμορφώθηκαν τα μοτίβα που παρατήρησε.

• Στο "Freud and Sexuality", ο Freud θεώρησε ότι αν αφήναμε τη σεξουαλικότητα να εκφραστεί ελεύθερα, αυτό θα ήταν το τέλος του πολιτισμού όπως τον γνωρίζουμε. Ο Reich πίστευε το αντίθετο. Υποστήριζε ότι ο πολιτισμός μας καταπιέζει τη σεξουαλικότητα. Και έθεσε το ερώτημα, "Ποιες είναι οι αιτίες και οι συνέπειες του να ζεις σ’ αυτό το είδος πολιτισμού;"

Ναζιστική Γερμανία, Φασισμός και Κομμουνιστές

Η ψυχολογική ανάλυση του φασισμού που έκανε ο Reich, ήταν μία από τις κύριες αιτίες για την έξωσή του από το ψυχαναλυτικό ινστιτούτο και από το κομμουνιστικό κόμμα. Οι κομμουνιστές είπαν, "Δε θα ’πρεπε να θέτεις το ζήτημα της ψυχολογίας. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις υποτίθεται ότι καθορίζονται από την οικονομική κατάσταση, όχι το αντίστροφο."

Ένα βασικό ερώτημα για τον Reich ήταν: «Γιατί οι άνθρωποι υποστήριξαν τους Ναζί;» Δήλωσε ότι βρήκε έναν συνδυασμό παραγόντων στη Ναζιστική Γερμανία:

• Ισχυρή πατρική εξουσία
• Σεξουαλική καταπίεση
• Εξουσιαστικές (απολυταρχικές) προσωπικότητες
• Αντιδραστικές πολιτικές ιδεολογίες

Από οικονομική άποψη, το ναζιστικό πρόγραμμα δεν ενδιαφέρονταν για τους ανθρώπους που ανήκαν στα χαμηλότερα στρώματα της γερμανικής μεσαίας τάξης, αλλά τους υποστήριζε. Ο Reich αναρωτήθηκε, "Ποια πιθανή ψυχολογική αιτία θα μπορούσε να κάνει τη φασιστική ιδεολογία ακαταμάχητη σ’ αυτή την ομάδα ανθρώπων;" Η απάντησή του ήταν: "ο συνδυασμός εξουσίας και επανάστασης." Ο Reich είπε ότι οι γιοι θα θαύμαζαν ιδιαίτερα ένα εξουσιαστικό άτομο πάνω απ’ αυτούς, ο οποίος επίσης ήταν και επαναστατικός (όπως ο Hitler και ο Stalin). Μ’ αυτό τον τρόπο μπορούσαν να εκπληρώσουν την επιθυμία να επαναστατήσουν αλλά με υποταγή. Αυτή ήταν μια υποταγή που συνοδεύονταν από κάποια σοβαρή δυσανασχέτηση.

Οικογένεια και εργασία

Ο Reich παρατήρησε ότι στα χαμηλότερα στρώματα της γερμανικής μεσαίας τάξης, υπήρχε επικάλυψη μεταξύ οικογενειακής δομής και εργασιακής δομής. Στις μικρές τους φάρμες και επιχειρήσεις, η οικογενειακή και η εργασιακή εξουσία ήταν το ίδιο πρόσωπο. Σε άλλες περιπτώσεις, αν βγεις για δουλειά, θα δουλέψεις κάπου αλλού. Αλλά αν είσαι σε μια κατάσταση όπου δουλεύεις μαζί, μέσα στην οικογένεια, αυξάνει κατά πολύ η ικανότητα του πατέρα να επιβεβαιώσει την εξουσία του και να έχει ένα είδος ολοκληρωτικού καθεστώτος μέσα στο σπίτι.

Ειδικά σε τέτοιες καταστάσεις, οι πατεράδες είναι περισσότερο ικανοί να καταπιέσουν σεξουαλικά τους γιους τους. Έτσι οι γιοι αναπτύσσουν μια υποτακτική στάση προς την εξουσία και μια ισχυρότερη ταύτιση με τον πατέρα, η οποία μεταβιβάζεται σε άλλες εξουσίες. Αναπτύσσουν μια δομή εξουσιαστικής (απολυταρχικής) προσωπικότητας. Μια πολύ ισχυρή ταύτιση με την εξουσία που είναι πάνω από σένα και μια υποταγή σ’ αυτήν. Προφανώς ο Reich ήταν ο πρώτος που το εξέτασε αυτό. Αργότερα, οι Theodor W. Adorno, Else Frenkel-Brunswik, Daniel J. Levinson, R. Nevitt Sanford (1951), μελέτησαν αυτή τη δυναμική σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια στο κλασσικό βιβλίο της κοινωνικής ψυχολογίας "The Authoritarian Personality". Ακόμα πιο μετά, ο Milton Rokeach (1956) συνέχισε αυτή την έρευνα στο paper "Rokeach, M. Political and religious dogmatism: an alternative to the Authoritarian Personality".

Σε αυτή τη θεώρηση, η απολυταρχική ατζέντα είναι κατά βάση ασυνείδητη. Οι άνθρωποι δεν έχουν σχεδόν καθόλου συνείδηση (επίγνωση) του τι κάνουν. Οι γονείς εκπληρώνουν τους στόχους της απολυταρχικής κοινωνίας. Ο απολυταρχικός γονέας βρίσκει νόημα (σκοπό) μέσω της ταύτισης με έναν ισχυρό ηγέτη και ένα ισχυρό έθνος. Αυτό εξηγεί γιατί οι άνθρωποι καταπιάνονται τόσο πολύ με το να είναι το έθνος τους το νούμερο 1. Ο Reich υποστήριξε ότι το μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού μας βιώματος έχει αποκοπεί μαζί με τη σεξουαλικότητά μας, και έτσι οι άνθρωποι για τους οποίους ισχύει αυτό, βρίσκουν νόημα στη ζωή από το να ανήκουν στο νούμερο 1.

Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα

Η εξήγηση που δίνει ο Reich είναι ότι και το οιδιπόδειο δημιουργείται από αυτό το είδος κατάστασης. Οι σεξουαλικές επιθυμίες εξωθούν αυθόρμητα το άτομο να μπει σε κάθε είδους σχέσεις με τον κόσμο και να έρθει σε κοντινή επαφή με τους άλλους με ποικίλους τρόπους. Αν αυτές οι παρορμήσεις καταπιεστούν, μπορούν να εκφραστούν μόνο μέσα στα στενά σύνορα της οικογένειας. Η Karen Horney αναφέρθηκε στο "συναισθηματικό θερμοκήπιο της οικογένειας".

Οικογενειακές αξίες

Η περιφρούρηση της οικογένειας, υποστήριζε ο Reich, εθιμοτυπικά αναφέρεται στην ανδροκρατούμενη απολυταρχική και μεγάλη οικογένεια. Αυτό, διακήρυξε ο Reich, "είναι η πρώτη πολιτισμική παραίνεση κάθε αντιδραστικής ιδεολογίας".

Αντί να υποστηρίζουν διάφορα οικογενειακά πρότυπα, οι αντιδραστικές ιδεολογίες στηρίζουν το συγκεκριμένο πρότυπο που έχει ένα απολυταρχικό αρσενικό ως επικεφαλή. Αυτό προετοιμάζει τους ανθρώπους για συντηρητικές πολιτικές ιδεολογίες.

Μια σύγχρονη διανοούμενη, η Jennifer Stone, δηλώνει, "Να θυμάστε πάντα ότι ‘οικογενειακές αξίες’ είναι το κωδικό όνομα για την υπεροχή (κυριαρχία) των αντρών".

Μία διαπολιτισμιακή έρευνα βρήκε ότι η κυριαρχία των αντρών στην πολιτισμική δομή είχε μεγάλο βαθμό συσχέτισης με την επιθετικότητα. Μια φεμινίστρια ψυχαναλύτρια, η Nancy Chodow, υποστηρίζει ότι ανεξάρτητα από το τι λέγεται για τους ρόλους των φύλων, αν η μητέρα έχει αναλάβει όλη την φροντίδα του παιδιού, θα διαιωνίσει τους ρόλους των φύλων της παραδοσιακής πατριαρχικής κοινωνίας.

Κοινωνικός έλεγχος στην πατριαρχία και μητριαρχία

Ο Reich έλεγε ότι μια συγκεκριμένη οικογενειακή δομή συντελεί ακούσια σε μια συγκεκριμένη χαρακτηριολογική δομή. Στην πατριαρχία, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο σεξουαλικό έλεγχο απ’ ότι στην μητριαρχία. Αν όλος ο πλούτος κυκλοφορεί μέσα απ’ τον πατέρα, θέλεις να είσαι πολύ σίγουρος για το ποιος είναι ο πατέρας. Αν κυκλοφορεί μέσα απ’ τη μητέρα, υπάρχει λιγότερη ανησυχία για το ποιος είναι ο πατέρας. Η μονογαμία κλπ., δεν είναι τόσο απαραίτητα.

Ο Reich γνώριζε επίσης κάποιες πρώιμες έρευνες που άρχισαν να δημοσιοποιούνται τον εικοστό αιώνα, για προ-πατριαρχικές κοινωνίες. Οι ερευνητές είχαν την τάση να τις θεωρούν μητριαρχίες. Τώρα τα στοιχεία φαίνεται να δείχνουν ότι σε πολλές απ’ αυτές τις κοινωνίες, δεν δέσποζε κανένα από τα δύο φύλα. Στην Κρήτη, στην Τουρκία και στη νοτιοανατολική Ευρώπη, υπάρχουν αποδείξεις για μια περίοδο πολλών χιλιάδων ετών όπου υπήρχαν εξίσου άντρες και γυναίκες κυβερνήτες. Επίσης, και τα δύο φύλα έπαιρναν μέρος σε αθλητικούς αγώνες.

Η σεξουαλική έμφαση του Reich

Τα προγράμματα του Reich για κοινωνική αλλαγή, φαίνονταν πάντα να ξεκινούν με το σεξ: προγράμματα σεξουαλικής υγιεινής για τους εργάτες, ελευθερία των νέων να κάνουν σεξ όποτε θέλουν κλπ. Αλλά τέτοιου είδους μέτρα δεν ξεκίνησαν την επανάσταση που εκείνος ήθελε. Στην κοινωνία μας, φαίνεται να έχουμε την ίδια πιθανότητα να αποκτήσουμε παιδική πορνογραφία όσο και πραγματική σεξουαλική ελευθερία.

Ο Reich πάντα σταματούσε κατά κάποιο τρόπο να είναι απόλυτα συστηματικός με κάτι. Δεν εξήγησε γιατί τα μοτίβα που περιέγραψε προκύπτουν από σεξουαλική καταπίεση παρά από κάτι άλλο. Η πολιτική και η σεξουαλική αρένα ήταν δύο παράλληλα ρεύματα της σκέψης του και του άρεσε να τα συνδέει, γιατί η σεξουαλικότητα ήταν ένα από τα βασικά του ενδιαφέροντα, αλλά στην πραγματικότητα οι πολιτικές επιδράσεις μπορούσαν να προέλθουν από οποιοδήποτε είδος καταπίεσης.

Η ενέργεια της οργόνης

Πρόκειται για μια διασκευή της θεωρίας της λίμπιντο. Ο Reich ισχυρίστηκε ότι η θεωρία της λίμπιντο ήταν πολύ στενά σεξουαλική και εφηύρε τον όρο "ενέργεια οργόνης" για μια ευρύτερη θεώρηση. Σε τελική ανάλυση υποστήριξε ότι η ενέργεια αυτή δεν βρίσκεται μόνο στο σώμα αλλά και έξω, ορίζοντάς την ως "μια λεπτή βιοφυσική ενέργεια που διαπερνά όλα τα ζωντανά όντα". Διαπερνά όλο το χώρο σε διαφορετικές πυκνότητες και περνά μέσα στο σώμα μέσω της αναπνοής.

Ανέπτυξε μια "συσκευή οργόνης" ή "συσσωρευτή οργόνης" για να συγκεντρώσει αυτή τη ζωτική ενέργεια, έτσι ώστε οι άνθρωποι μπορούσαν μετά να την απορροφήσουν. Εξαιτίας αυτής της συσκευής, οι άνθρωποι θεώρησαν ότι είχε τρελαθεί.

Ο Fritz Perls, ένας από τους μαθητές του Reich και ο ιδρυτής της θεραπείας Gestalt, απέφυγε όλη αυτή την ταλαιπωρία, μιλώντας απλά για "διέγερση", επισημαίνοντας ότι σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή, η διέγερσή μας μπορεί να ρέει στο συναίσθημα, στην αναστολή του συναισθήματος, στη σκέψη, στην αίσθηση ή στη δράση. Έδωσε έμφαση στο πώς η διέγερση εκφράζεται ή μπλοκάρεται.

Η συσκευή της οργόνης ήταν ένα τετράγωνο κουτί (2½ x 2½ πόδια) φτιαγμένο από στρώσεις μεταλλικών και ξύλινων ελασμάτων. Μπορούσε να ελέγξει τον καιρό, τραβούσε ενέργεια από το σύμπαν κοκ.

Η ετυμηγορία για την οργόνη φαίνεται πολύ καθαρά στο γεγονός ότι όλοι οι μαθητές του Reich, που συνέχισαν τη σωματικά προσανατολισμένη θεραπευτική δουλειά, εγκατέλειψαν την ιδέα της οργόνης και δεν την χρησιμοποίησαν στη δουλειά τους.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Βιβλιογραφία

Baker, Elsworth F. Man in the Trap. New York: Avon, 1974

Bean, Orson. Me and Orgone. New York: Fawcett, 1971.

Boadella, David. Wilhelm Reich. Chicago: Regnery, 1974.

Dunbar, F. Mind and Body: Psychosomatic Medicine. New York: Random House, 1955.

Lowen, Alexander. The Betrayal of the Body. London: Collier, 1967.

Lowen. Bioenergetics. New York: Penguin, 1976.

Lowen. Love and Orgasm. New York: Macmillan, 1965.

Mann, W. Edward, and Hoffman, E. The Man who Dreamed of Tomorrow. Los Angeles: Tarcher, 1980.

Man, W.E. Orgone, Reich, and Eros. N.Y.: Simon & Schuster, 1973.

Reich, Ilse Ollendorff. Wilhelm Reich. London: Elek, 1969.

Reich, Wilhelm: The Cancer Biopathy. NY: Orgone Institute Press, 1948.

Reich, Wilhelm: Character Analysis. N.Y. Farrar, Strauss, & Giroux, 1949.

Reich, Wilhelm: The function of the Orgasm. New York: Farrar, St. , 1973.

Reich, Wilhelm: Listen, Little Man! New York: Farrar, 1967.

Reich, Wilhelm: The Mass Psychology of Fascism. NY: Farrar, 1971.

Reich, Wilhelm: The sexual Revolution, Farar, 1962.

Sharaf, Myron. Fury on Earth. NY. St. Martin's, 1983.

Reich, Wilhelm: Passion of Youth: An Autobiography, 1897-1922