Το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ) είναι μέρος της εξελικτικής μας κληρονομιάς και ένας βασικός λόγος για το πώς διαμορφώνεται το τραύμα στον άνθρωπο. Το ΑΝΣ έχει 2 κύριες καταστάσεις ύπαρξης.
Η πρώτη είναι η χαλαρή και υγιής κυρίαρχη Παρασυμπαθητική κατάσταση (παρασυμπαθητικοτονία), η οποία επιτρέπει στο άτομο να λειτουργεί σε βέλτιστη κατάσταση υγείας, να είναι χαλαρός και με την υποστήριξη του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (άξονας ΥΥΕ). Αυτό το βασικό σύνολο αδένων και εγκεφάλου λειτουργεί για να απελευθερώσει βασικές ορμόνες που σχετίζονται με την ψυχική διάθεση, πρωτεΐνες και χημικές ουσίες στο σώμα, που στη συνέχεια δημιουργούν τη βάση για την χαλαρή παρασυμπαθητική σωματο-ψυχο-νοητική κατάσταση και τα επακόλουθα συναισθήματα καλής διάθεσης.
Η δεύτερη κατάσταση του ΑΝΣ είναι η Συμπαθητική κατάσταση (συμπαθητικοτονία) και η ενεργοποίηση της γίνεται εμφανής κυρίως από την αισθητηριακή και ερμηνευτική αντίληψη που προέρχεται από τους δύο «πίσω εγκεφάλους», ερπετοειδή (υπεύθυνο για τη διαχείριση του μηχανισμού διέγερσης) και μεταιχμιακό (υπεύθυνο για τη συναισθηματική ερμηνεία), που μαζί οργανώνουν το πώς εμείς οι άνθρωποι συντονίζουμε τις απαντήσεις μας σε αισθητήρια ερεθίσματα.
Μόλις η Συμπαθητική κατάσταση ενεργοποιηθεί, οδηγεί το άτομο σε μια σωματο-ψυχο-νοητική κατάσταση «πάλης ή φυγής». Αυτή είναι μια πρωτόγονη κατάσταση επιβίωσης όπου επικρατεί ανησυχία, υπερ-εγρήγορση και συνδέεται με τον άξονα ΥΥΕ που απελευθερώνει χημικές ουσίες και ορμόνες «πάλης ή φυγής» όπως η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη, και νορεπινεφρίνη για να μας βάλει σε υπερ-διέγερση, υπερ-εγρήγορση και να περιορίσει τον πρόσθιο εγκέφαλο -την ορθολογική δραστηριότητα όπως η συγκέντρωση, η λογική σκέψη κ.λπ. Αυτή η Συμπαθητική κατάσταση υποτίθεται ότι είναι μια βραχυπρόθεσμο κατάσταση έκρηξης και δεν μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με υγιές αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον εξελικτικό σχεδιασμό του σώματός μας.
Η κατάσταση «πάλης ή φυγής» έχει σχεδιαστεί για να επιλύεται γρήγορα και όχι για να διατηρείται επ’ αόριστον. Αυτό ωστόσο είναι το πρόβλημα για όσους υποφέρουν από τραύματα, καθώς μπαίνουν σε αυτήν την κατάσταση ύπαρξης αλλά το περιβάλλον τους ή η αντίληψη που έχουν για την ασφάλειά τους στο περιβάλλον τους, τους κρατά σε εκκρεμότητα και σε μια κατάσταση «πάλης ή φυγής». Έτσι καταρχήν εκδηλώνουν άγχος και στη συνέχεια κάποιοι πέφτουν σε κατάθλιψη. Ο μηχανισμός του τραύματος συμβαίνει μέσα σε αυτή τη φυσική κατάσταση επικράτησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Πώς συμβαίνει συνήθως το τραύμα
Το άτομο μέσω των αισθήσεών του έρχεται σε επαφή με ένα μη ασφαλές περιβάλλον ή/και αντικείμενο (π.χ. ένα άλλο άτομο) και αυτό ενεργοποιεί το ΑΝΣ του σε μια Συμπαθητική κατάσταση. Το άτομο προσπαθεί να επιλύσει την απειλή που αντιμετωπίζει μέσω των επιλογών της κατάστασης «πάλης ή φυγής» που είναι: «μάχη, φυγή ή πάγωμα». Ο κρίσιμος παράγοντας στη διαμόρφωση του τραύματος είναι ότι οι άμυνες «μάχη, φυγή ή πάγωμα» απλά δεν λειτούργησαν και το άτομο κυριεύτηκε από απόλυτη αβοηθησία. Το άτομο δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να επηρεάσει την έκβαση των γεγονότων.
Όπως αναφέρει ο ψυχοτραυματολόγος Onno van der Hart, το ΑΝΣ είναι συγκλονισμένο από αυτή την αποτυχία ανταπόκρισης και η ανθρώπινη κατάσταση φαίνεται τότε να διαλύεται σε μια πλήρη κατάρρευση και ενστικτώδη αίσθηση επικείμενου θανάτου. Τα βασικά συναισθήματα που διαθέτουμε όλοι όπως φόβος, θυμός, αηδία, θλίψη, που μεταδίδουν στους άλλους το μήνυμα να κάνουν πίσω, να μας προστατεύσουν ή να μας αποφύγουν, δεν παράγουν τα αποτελέσματα για τα οποία είναι σχεδιασμένα. Σύμφωνα με τον Peter Levine, το θύμα δεν ανακτά την ασφάλεια, αποσυντίθεται και ενδέχεται να κατακερματιστεί. Ορισμένα θύματα αποσυνδέονται ή «διαχωρίζονται/αποσχίζονται» από το σώμα τους, άλλοι καταρρέουν σε σοκ, άλλοι χάνουν τον έλεγχο του σώματος και λειτουργούν σε διάφορους βαθμούς.
Αναλογικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι σαν ο υπολογιστή μας να «κλειδώνει» και να χρειάζεται επανεκκίνηση για να λειτουργήσει και πάλι. Το τραύμα μοιάζει με αυτό. Το λειτουργικό μας σύστημα, όπως ο υπολογιστής, τίθεται σε κίνδυνο, καταστρέφεται και έτσι προκύπτει πάγωμα ή κλείδωμα. Δυστυχώς, οι άνθρωποι δεν κάνουν επανεκκίνηση, όπως οι υπολογιστές. Όπως αναφέρει η Pat Ogden, αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα τμήματα αμυγδαλής και ιππόκαμπου του μεσαίου ή μεταιχμιακού εγκεφάλου, φαίνεται να καταχωρούν το γεγονός με ένα κατεστραμμένο τρόπο στα αισθητηριακά και ερμηνευτικά ερπετοειδή και μεταιχμιακά συστήματα του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα, το άτομο δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο μετά το τραυματικό γεγονός.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
Πηγές
http://www.energeticsinstitute.com.au
https://www.sensorimotorpsychotherapy.org
Lowen Alexander (1993), Depression and the Body: The Biological Basis of Faith and Reality, Penguin Books.
Ogden Pat, Minton Kekuni, Pain Clare (2006), Trauma and the Body: A Sensorimotor Approach to Psychotherapy, W. W. Norton & Company
