Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ναρκισσισμού σε ένα εύρος που εκτείνεται από χαρακτηριστικά προσωπικότητας ως διαταραχές προσωπικότητας. Ωστόσο, υπάρχουν δύο κύριοι υποτύποι που έχουν μελετηθεί και παρατηρηθεί περισσότερο στον πληθυσμό: Ο Ευάλωτος και ο Μεγαλειώδης Ναρκισσισμός.

Ο ναρκισσισμός αναφέρεται σε μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού, έλλειψη ενσυναίσθησης και χειριστική προσωπικότητα. Αν και κάθε διάσταση του μεγαλειώδη και ευάλωτου ναρκισσισμού έχει παρόμοια χαρακτηριστικά ανταγωνιστικών συμπεριφορών, οι δύο τύποι έχουν διακριτά χαρακτηριστικά και κίνητρα για τις συμπεριφορές τους που διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Ο μεγαλειώδης ναρκισσισμός (αναφέρεται και ως μεγαλοπρεπής ή έκδηλος ναρκισσισμός) είναι η πιο καλά εκπροσωπούμενη μορφή ναρκισσισμού, όπου το άτομο εμφανίζει μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού του και υπερβολική προβολή της δικής του σπουδαιότητας.

Οι συμπεριφορές των μεγαλειωδών ναρκισσιστών συνήθως καθοδηγούνται από την επιθυμία τους για αυτο-ενίσχυση και διέπονται από υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτόνομο τρόπο ορισμού και νοηματοδότησης του εαυτού τους.

Οι μεγαλειώδεις ναρκισσιστές επιδεικνύουν περισσότερη εξωστρέφεια σε σχέση με τους ευάλωτους ναρκισσιστές και είναι πιο πιθανό να έχουν μια κυρίαρχη μεγαλοπρέπεια στην προσωπικότητά τους και στην αίσθηση του εαυτού τους. Με αυτή τη μορφή ναρκισσισμού συνδέονται επίσης υψηλά επίπεδα επιθετικότητας. Λόγω της ανάγκης τους για αποδοχή, οι μεγαλειώδεις ναρκισσιστές είναι πιο ευάλωτοι σε εμπόδια / αναποδιές, κάτι που μπορεί συνήθως να τους κάνει πιο αμυντικούς στη φύση τους και να προκαλέσει αρνητική αντίδραση σε τέτοιες αναποδιές καθώς και κριτική.

Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές μοιράζονται επίσης αυτή την επιθυμία να είναι κοινωνικά αποδεκτοί, αλλά είναι λιγότερο πομπώδεις στην προσέγγισή τους σε αυτό.

Χαρακτηριστικά μεγαλειώδη νάρκισσου

• Αίσθημα μεγαλείου για τον εαυτό του
• Φαντασιώσεις επιτυχίας, δύναμης, σπουδαιότητας
• Πεποίθηση ότι είναι άτομο μοναδικό και πρέπει να συναναστρέφεται μόνο με ξεχωριστούς ανθρώπους
• Απαίτηση για θαυμασμό από τους γύρω του
• Αίσθηση ότι έχει ιδιαίτερα δικαιώματα σε σχέση με τους γύρω του
• Τάση εκμετάλλευσης στις διαπροσωπικές του σχέσεις
• Έλλειψη ενσυναίσθησης
• Φθόνος
• Αλαζονεία και υπεροψία

Η έρευνα για τον μεγαλειώδη ναρκισσισμό σε συνάρτηση με τον τύπο ανατροφής των παιδιών έχει μεικτά αποτελέσματα. Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν ότι η υπερβολικά επιεικής ανατροφή μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη μεγαλειώδους ναρκισσισμού, ενώ άλλοι προτείνουν ότι η αυστηρή ανατροφή των παιδιών συνδέεται με την εκδήλωση μεγαλειώδους ναρκισσισμού.

Άτομα με μεγαλειώδη ναρκισσισμό ανέφεραν ότι στην παιδική τους ηλικία είχαν πιο αυστηρούς γονείς και μεγαλύτερο φόβο γονικής απόρριψης ή αποχωρισμού. Αυτή η ανατροφή μπορεί να κάνει τα παιδιά να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ωστόσο στην ενήλικη ζωή, τέτοια συναισθήματα ανεπάρκειας μπορεί να εξελιχθούν σε ένα πιο μεγαλοπρεπές προσωπείο.

Περαιτέρω έρευνα υποδεικνύει ότι ο ψυχολογικός έλεγχος από τον γονέα και η πιο «ψυχρή» ανατροφή των παιδιών σχετίζονται επίσης με υψηλή επίπεδα μεγαλοπρέπειας στα παιδιά Ωστόσο, άλλα ευρήματα δείχνουν πως τα παιδιά που είχαν προνομιακό τρόπο ζωής και λιγότερο περιοριστικούς γονείς, είναι επίσης πιθανότερο να έχουν χαρακτηριστικά μεγαλειώδους ναρκισσισμού σε σύγκριση με εκείνα που είχαν κακή παιδική ηλικία, δηλαδή ήταν λιγότερο προνομιούχα.

Ο ευάλωτος ναρκισσισμός (αναφέρεται και ως συγκαλυμμένος ναρκισσισμός) είναι το ακριβώς αντίθετο του μεγαλειώδους ναρκισσισμού παρά τις κοινές τους ανταγωνιστικές συμπεριφορές και την ανάγκη για κοινωνική συμπερίληψη. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές είναι συνήθως πολύ πιο συγκρατημένοι στο να παρουσιάζουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές τους. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές είναι απορροφημένοι από τον εαυτό τους και αμυντικοί. Ωστόσο, είναι επίσης πιο επιρρεπείς στο να νιώθουν ανασφαλείς κοινωνικά και αμήχανοι. Αυτοί οι ναρκισσιστές συχνά παρουσιάζουν ανασφαλή μεγαλοπρέπεια και αμυντικότητα λόγω των δικών τους συναισθημάτων ανικανότητας, ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας, που συχνά περιγράφονται ως «εσωστρεφής αυτο-απορρόφηση». Ο ευάλωτος ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται επίσης από μεγαλύτερα συμπτώματα εσωτερίκευσης και ψυχολογική δυσφορία.

Χαρακτηριστικά ευάλωτων νάρκισσων

• Πιο εσωστρεφείς, αγχώδεις, καταθλιπτικοί σε σχέση με τους μεγαλειώδεις.
• Αισθάνονται ντροπή, αποσύρονται από κοινωνικές επαφές αν νιώθουν ότι δεν ταιριάζουν
• Πληγώνονται εύκολα και φθονούν τους άλλους για όσα έχουν και στερούνται οι ίδιοι
• Διψούν για θαυμασμό και αποδοχή και είναι επικεντρωμένοι στις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες – όπως και οι Μεγαλειώδεις Νάρκισσοι– αλλά συμπεριφέρονται διαφορετικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και επιδιώκουν την ικανοποίηση των βαθύτερων αναγκών τους με έμμεσους, υπόγειους και όχι κραυγαλέους τρόπους
• Η κριτική απειλεί την εύθραυστη και εξιδανικευμένη εικόνα τους για τον εαυτό τους. Όταν δέχονται κριτική αντί για θαυμαστό κλονίζονται και μπορεί να ανταπαντήσουν με σαρκαστικά και ειρωνικά σχόλια.
• Συχνά υιοθετούν το ρόλο του θύματος στις διαπροσωπικές τους σχέσεις για να κερδίσουν προσοχή και συμπόνοια. Μπορεί να κατηγορήσουν ψευδώς κάποιον για κάτι που ξέρουν ότι δε φταίει και να το παίξουν θύμα μιας κατάστασης ενώ είναι θύτες. Έτσι εξυψώνουν τον εαυτού τους στα μάτια ενός τρίτου και υποτιμούν τον άλλο.
• Παθητική επιθετικότητα. Διοχετεύσουν την επιθετική τους διάθεση προς τον περίγυρο τους με υπόγειους και έμμεσους τρόπους. Π.χ. μπορεί να σαμποτάρουν τη δουλειά ενός συναδέλφου προκειμένου να μην φανεί καλύτερος από αυτούς, κάνουν περιπαιχτικά σχόλια και πειράγματα τα οποία προβάλουν ως αστείο, χρησιμοποιούν χειριστικά τη σιωπή απέναντι στον σύντροφο τους ως εκδίκηση. Η απόσυρση της επικοινωνίας στη σχέση, αν και έχει τιμωρητικό χαρακτήρα, είναι και ένδειξη της αδυναμίας τους να σταθούν συχνά με ενήλικο και υγιή τρόπο σε μια διένεξη.
• Συχνά επιδιώκουν να εκμαιεύσουν θετικά σχόλια και αποδοχή από τον περίγυρο τους υποτιμώντας επίτηδες τον εαυτό τους.
• Φαντασιώνονται πόσο ιδιαίτεροι είναι, χωρίς απαραίτητα να το επικοινωνούν στους άλλους.
• θεωρούν ότι δικαιούνται αυτονόητα την επιτυχία και την καταξίωση, φθονούν τους ανθρώπους που πετυχαίνουν όσα οι ίδιοι, είτε δεν μπορούν, είτε δεν προσπαθούν καν.
• Είναι επιρρεπείς σε αγχώδεις διαταραχές και σε κατάθλιψη λόγω της η υπερβολικής ανησυχίας για την άποψη των άλλων, της υπερπροσπάθειας να ανταποκριθούν σε μια εξιδανικευμένη, τέλεια εικόνα εαυτού, του φόβου μιας ενδεχόμενης αποτυχίας.

Η έρευνα σχετικά με την ανάπτυξη ευάλωτου ναρκισσισμού είναι και αυτή ανάμεικτη όσον αφορά το είδος ανατροφής που εμπλέκεται. Παρόμοια με τη ανάπτυξη μεγαλειώδους ναρκισσισμού, τόσο ο υπερβολικά επιεικής όσο και ο αυστηρός τύπος ανατροφής παρατηρούνται και με αυτόν τον τύπο ναρκισσισμού. Ευάλωτα ναρκισσιστικά άτομα αναφέρουν ότι έχουν βιώσει πολυάριθμα δυσμενή και αρνητικά γεγονότα κατά την παιδική τους ηλικία, όπως γονική κακοποίηση και κακομεταχείριση. Αυτά τα γεγονότα θα μπορούσαν να έχουν συμβάλλει στις δυσκολίες προσκόλλησης που βεβαιώνουν ότι έχουν καθώς και στην καχυποψία τους προς τους άλλους. Επιπλέον, μια μελέτη έδειξε υψηλή συσχέτιση του ευάλωτου ναρκισσισμού με γονείς που δεν ήταν συνεπείς ως προς την πειθαρχία και είχαν ανεπαρκείς δεξιότητες παρακολούθησης και επίβλεψης.

Σε αντίθεση με αυτό, άλλη έρευνα ανέφερε ότι ο ευάλωτος ναρκισσισμός παρατηρήθηκε σε νεαρούς ενήλικες που είχαν «γονείς ελικόπτερο» δηλαδή, γονείς που εμπλέκονται στη ζωή του παιδιού με υπερβολική ανησυχία, υπερβολικό έλεγχο, υπερπροστασία και τάσεις τελειομανίας, καθιστώντας  το παιδί εξαρτημένο απ’ αυτούς, με την αίσθηση ότι μόνο του δεν μπορεί να τα καταφέρει.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι το στυλ ανατροφής με περισσότερη «ζεστασιά» είχε και αυτό συνδεθεί με την ανάπτυξη ευάλωτων ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών.

Κάντε το Διαγνωστικό τεστ Ευάλωτου Ναρκισσισμού

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Besser, A., & Priel, B. (2010). Grandiose narcissism versus vulnerable narcissism in threatening situations: Emotional reactions to achievement failure and interpersonal rejection. Journal of Social and Clinical Psychology, 29(8), 874–902. https://doi.org/10.1521/jscp.2010.29.8.874

Dickinson, K., & Pincus, A. (2003). Interpersonal analysis of grandiose and vulnerable narcissism. Journal of Personality Disorders, 17. 188-207. https://doi.org/10.1521/pedi.17.3.188.22146.

Horton, R. S., & Tritch, T. (2013). Clarifying the links between grandiose narcissism and parenting. The Journal of Psychology, 148(2), 133–143. https://doi.org/10.1080/00223980.2012.752337

Jauk, E., Weigle, E., Lehmann, K., Benedek, M., & Neubauer, A. C. (2017). The relationship between grandiose and vulnerable (hypersensitive) narcissism. Frontiers in Psychology, 8, 1600. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01600

Palumbo, Amy. (2023). Narcissistic Parenting and its Effects on Parenting Styles and Child Development. In BSU Honors Program Theses and Projects. Item 625. https://vc.bridgew.edu/honors_proj/ 625