Ψυχολόγος Υγείας (MSc)
Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP)

Πως μπορείτε να προστατευτείτε από τους ναρκισσιστές, τους κοινωνιοπαθείς και τους ψυχοπαθητικούς

Πως θα κάνετε τον εαυτό σας λιγότερο ελκυστικό στόχο για ανθρώπους που έχουν την τάση να εκμεταλλεύονται τους άλλους, που δεν έχουν ενσυναίσθηση, που πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους και ότι έχουν περισσότερα δικαιώματα; Ας δούμε μερικούς τρόπους.

Κρατήστε την ενσυναίσθηση, τη φροντίδα και τη συναισθηματική σας ανταπόκριση για άτομα που ανταποδίδουν και έχουν αποδείξει ότι είναι συναισθηματικά ασφαλή.

Πολλά θύματα ναρκισσιστών είναι άτομα με μεγάλη ενσυναίσθηση, ευαίσθητα και συμπονετικά. Αυτές είναι πολύ ωραίες ποιότητες σε μια σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων που έχουν αμοιβαία ενσυναίσθηση. Ωστόσο, όταν σχετίζεσαι μ’ ένα χειριστικό άτομο, η ενσυναίσθησή σου αναπόφευκτα θα χρησιμοποιηθεί εναντίον σου.

Οι ψυχοπαθητικοί έχουν απίστευτη ικανότητα να εντοπίζουν και να χρησιμοποιούν φροντιστικές γυναίκες, δηλαδή εκείνες που έχουν μια ισχυρή ανάγκη να βοηθούν ή να φέρονται μητρικά στους άλλους. Πολλές τέτοιες γυναίκες ασχολούνται με επαγγέλματα παροχής φροντίδας, νοσηλευτική, κοινωνική εργασία, συμβουλευτική και έχουν την τάση να αναζητούν το καλό στους άλλους, παραβλέποντας ή ελαχιστοποιώντας τα λάθη τους: «Έχει προβλήματα αλλά μπορώ να τον βοηθήσω» ή «Πέρασε πολύ δύσκολα ως παιδί. Το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιον να τον αγκαλιάσει.» Αυτές οι γυναίκες συνήθως δέχονται πολλή κακοποίηση πιστεύοντας ότι μπορούν να βοηθήσουν και εξουθενώνονται συναισθηματικά, σωματικά και οικονομικά.

Εάν αισθάνεστε ότι είστε με κάποιον κακοποιητικό, απορροφημένο στον εαυτό του, χειριστικό ή που αντιμετωπίζει τα προβλήματα και τις χαρές σας με πλήρη αδιαφορία, φυλάξτε τη φροντίδα σας για κάποιον που μπορεί πραγματικά να σας συναισθανθεί, που σας φέρεται με σεβασμό, που ενδιαφέρεται για σας και είναι παρών συναισθηματικά.

Φροντίστε τον εαυτό σας και αυτούς που σας έχουν δείξει ότι μπορείτε να τους εμπιστευτείτε. Αντισταθείτε στο να είστε πολύ «μητρικοί» ή υπερβολικά γενναιόδωροι συναισθηματικά (είτε είστε άντρας είτε γυναίκα) με κάποιον που μόλις γνωρίσατε.

Κάντε τον εαυτό σας την πρώτη σας προτεραιότητα.

Μια συνήθης τεχνική χειραγώγησης που χρησιμοποιούν οι θύτες (κακοποιητές) είναι ο βομβαρδισμός αγάπης: σε πλημμυρίζουν με προσοχή, επαίνους, ρομαντικές χειρονομίες, περιπέτειες και συνεχή επικοινωνία μαζί τους. Μοιράζονται τις εμπειρίες τους μαζί σου χωρίς ενδοιασμούς για να σε κάνουν να τους εμπιστευτείς και να αποκαλύψεις τις δικές σου ευάλωτες πλευρές και τα τραύματά σου. Έρευνα των Aron et al. (1997) έχει δείξει ότι αυτή η κλιμακούμενη προσωπική αυτο-αποκάλυψη μπορεί πραγματικά να ενισχύσει την αίσθηση οικειότητας μεταξύ δύο ανθρώπων . Αυτή η ψευδής αίσθηση οικειότητας μπορεί να είναι δελεαστική όταν δε δίνετε προτεραιότητα στη δική σας αίσθηση ασφάλειας ή όταν θέλετε να καλύψετε ένα συναισθηματικό κενό.

Οι ναρκισσιστικοί σύντροφοι επιδιώκουν να καταλάβουν μεγάλο μέρος από το χρόνο σου στα αρχικά στάδια της γνωριμίας, ώστε να συνηθίσεις να βασίζεσαι σ’ αυτούς ως πηγή επιβεβαίωσης, παρηγοριάς και μιας αίσθησης σκοπού στη ζωή σου. Σε βάζουν σε προτεραιότητα στη φάση του «μήνα μέλιτος», ώστε σταδιακά να τους κάνεις κέντρο του κόσμου σου. Μόλις επενδύσεις αρκετά, αρχίζουν να αποσύρονται και να σε υποτιμούν.

Ένας τρόπος για να αποτρέψεις μια τέτοια έκβαση, είναι να δώσεις προτεραιότητα στον εαυτό σου, στη δική σου ασφάλεια, στη φροντίδα του εαυτού σου και στους στόχους σου. Μην ξοδεύετε πολύ απ’ το χρόνο και την ενέργειά σας σε κάποιον στα πρώτα στάδια της γνωριμίας σας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να βιάζεστε να αποκαλύψετε τα μυστικά και τις ανασφάλειές σας σε άτομα που μόλις γνωρίσατε. Στα πρώτα στάδια της γνωριμίας με οποιονδήποτε, επιβραδύνετε τη διαδικασία της σωματικής και συναισθηματικής οικειότητας.

Όταν κάνετε τον εαυτό σας λιγότερο διαθέσιμο, τα κακοποιητικά άτομα έχουν την τάση να δείχνουν το αληθινό τους πρόσωπο. Είτε αποσύρονται επειδή συνειδητοποιούν ότι δεν είστε ο εύκολος στόχος που θα τους προσφέρει ναρκισσιστικό «ανεφοδιασμό» (έπαινο, επιβεβαίωση, θαυμασμό, σεξ ή πόρους), είτε εξοργίζονται που δεν τους αφιερώνετε όλο το χρόνο και την προσοχή σας. Αυτό επίσης θα τους εμποδίσει να καταλάβουν χώρο στη ζωή σας χωρίς να τον κερδίσουν με την πάροδο του χρόνου μέσα από σταθερότητα, συνέπεια και ακεραιότητα.

Επιδιώξτε οικονομική ανεξαρτησία

Όταν δεν εξαρτάστε από κανέναν για να κερδίζετε χρήματα και χρησιμοποιείτε το εισόδημά σας για να φροντίζετε τον εαυτό σας και όχι τους καταχραστές, θα έχετε πάντα τη δυνατότητα να ελέγχετε το μέλλον σας. Αυτή η δύναμη συχνά αποθαρρύνει τους παθολογικά χειριστικούς ναρκισσιστές επειδή σημαίνει ότι δεν μπορούν εύκολα να σας εκμεταλλευτούν.

Αποφύγετε να δίνετε δάνεια ή να είστε υπερβολικά γενναιόδωροι με άτομα που δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το εισόδημά σας – αυτό σημαίνει ότι έχουν πρόθεση να σας εκμεταλλευτούν.

Δείξτε τα όρια και την ικανότητά σας να φύγετε νωρίς από μια τοξική κατάσταση

Εάν θέλετε να αποκαλύψετε πράγματα για τον εαυτό σας σε μια νέα γνωριμία, μιλήστε για τις βασικές σας πεποιθήσεις, αξίες, και εμπειρίες που δείχνουν ότι έχετε μια ισχυρή αίσθηση του εαυτού σας και των ορίων σας. Δεν χρειάζεται να πείτε πόσο δυνατός/ή είστε. Χωρίς να μπείτε σε πολλές λεπτομέρειες, αναφερθείτε εν συντομία σε εμπειρίες που δείχνουν ότι βγαίνετε γρήγορα από τοξικές καταστάσεις και χωρίς πολύ δισταγμό. Ένας σταθερός, υγιής και ενσυναισθητικός σύντροφος θα το εκτιμήσει, ενώ ένας ναρκισσιστής υποψήφιος σύντροφος θα το βρει αποκρουστικό επειδή καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να σας εκμεταλλευτεί για πολύ.

Ένας νάρκισσος θα υποθέσει ότι, αν είστε πνευματικό και ενσυναισθητικό άτομο, η υψηλή αίσθηση ηθικής και η ευσυνειδησία σας θα σας εμποδίσει να τον εγκαταλείψετε ακόμα και όταν σας κακομεταχειρίζεται. Τα χειριστικά άτομα αναζητούν ευσυνείδητους ανθρώπους που είναι επιρρεπείς στο να εκλογικεύουν τη συμπεριφορά ενός θύτη ή να συμπάσχουν μ’ αυτόν σε σημείο που να γίνονται ευάλωτοι σε περαιτέρω εκμετάλλευση. Ένας ενσυναισθητικός και ευσυνείδητος άνθρωπος, όταν του κάνουν κάτι που τον πληγώνει, έχει την τάση να βλέπει τα πράγματα απ’ την οπτική του άλλου και με ευκολία να κατηγορεί τον εαυτό του.

Μαθαίνοντας τις πεποιθήσεις και τις βασικές σας αξίες, ένα χειριστικό άτομο καταλαβαίνει ακριβώς εάν είστε ο τύπος που αναζητά. Εάν ρωτηθείτε για τις «πνευματικές σας πεποιθήσεις» ή οτιδήποτε θα μπορούσε να βοηθήσει έναν ναρκισσιστή σύντροφο να αξιολογήσει το επίπεδο ενοχής που μπορεί να νιώθετε όταν δεν ανέχεστε κακές συμπεριφορές, φροντίστε να δώσετε το στίγμα των ορίων σας. Όταν είστε σε θέση να δείξετε ότι η ηθική και η ακεραιότητά σας δεν σας εμποδίζουν να απαλλαγείτε από τοξικούς ανθρώπους στη ζωή σας, είναι πιο πιθανό να θεωρηθείτε δύσκολος στόχος.

Μην στηρίζεστε σε μια σχέση για αυτοεκπλήρωση και υγιή αυτο-εικόνα

Ανεξάρτητα από την οικογενειακή σας κατάσταση, είναι σκόπιμο να επενδύσετε χρόνο στο να φτιάξετε μια όμορφη ζωή για τον εαυτό σας που σας αρέσει ανεξάρτητα από οποιαδήποτε σχέση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει δίκτυα υποστήριξης, καλούς φίλους, χόμπι, στόχους, ενδιαφέροντα και καριέρα, που σας δίνουν μια αίσθηση σκοπού, νόημα και ανανεώνουν την περιέργεια, την έμπνευση, την αποφασιστικότητα και το κίνητρο στη ζωή σας. Έχοντας μια αυτοεκπληρούμενη ύπαρξη και μια υγιή αυτοεκτίμηση, απαλλάσεστε από την ανάγκη μιας σχέσης απλώς και μόνο για να έχετε έναν σκοπό.

Ο «βομβαρδισμός αγάπης» είναι τελικά πιο ισχυρός όταν δεν εμπιστευόμαστε τη δική μας αξία –είτε επειδή δεν έχουμε ακόμη επουλώσει τις πληγές μας είτε λόγω συνθηκών πένθους ή απώλειας που μας έχουν αφήσει ένα κενό. Οι άνθρωποι που στοχοποιούνται είναι ελκυστικοί, αλλά κάτι τους κάνει να αμφιβάλλουν για την αξία τους. Μαζί μ’ αυτό έρχεται ο «βομβαρδιστής αγάπης» που τους πλημμυρίζει με στοργή και προσοχή. Η έκρηξη ντοπαμίνης που βιώνουν από το νέο ειδύλλιο είναι πολύ πιο ισχυρή από ό,τι θα ήταν αν είχαν μια υγιή αυτοεικόνα, επειδή ο «βομβαρδιστής αγάπης» καλύπτει μια ανάγκη που αυτοί δεν μπορούν να καλύψουν μόνοι τους.

Όταν έχετε καλλιεργήσει μια θετική αυτοεικόνα, είναι λιγότερο πιθανό να γοητευτείτε από κάποιον απλώς και μόνο επειδή σας κολακεύει και σας επαινεί, αφού θα πιστεύετε ήδη στον εαυτό σας. Θα γνωρίζετε ήδη τα καλά σας στοιχεία.

Είναι πολύ πιο δύσκολο να φύγεις από μια τοξική σχέση όταν αισθάνεσαι ότι είναι η μόνη σου πηγή αυτοεκπλήρωσης και αυτοεπιβεβαίωσης. Ωστόσο, όταν έχετε ένα ισχυρό αίσθημα ασφάλειας μέσα σας, μπορείτε τουλάχιστον να γνωρίζετε ότι δεν είστε εσείς το πρόβλημα σε περίπτωση που δέχεστε κακομεταχείριση και ότι πραγματικά αξίζετε υγιείς σχέσεις.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Aron, A., Melinat, E., Aron, E. N., Vallone, R. D., & Bator, R. J. (1997). The Experimental Generation of Interpersonal Closeness: A Procedure and Some Preliminary Findings. Personality and Social Psychology Bulletin, 23(4), 363–377. https://doi.org/10.1177/0146167297234003

Hare, R. (2012). Without Conscience. Guilford Publications.

Miller, J., & Campbell, W. (2013). The handbook of narcissism and narcissistic personality disorder. Wiley.

Shahida Arabi, M. A. (2019). How to protect yourself in dating. PsychCentre.

Simon, G. K. (2016). In sheep's clothing: Understanding and dealing with manipulative people. Parkhurst Brothers, Inc., Publishers.