Όλοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε «δύσκολους» ανθρώπους. Σε κάποιες καταστάσεις, αναγκαστικά έχεις να κάνεις με άτομα που κανονικά δεν θα ‘θελες να συναστρέφεσαι,  για παράδειγμα, έναν χειριστικό συνάδελφο ή έναν ενοχλητικό γείτονα. Ως επί το πλείστον, τέτοιοι άνθρωποι είναι απλώς εκνευριστικοί. Ωστόσο, κάποιοι είναι τόσο χειριστικοί, βίαιοι και τοξικοί που αρέσκονται σε συγκρούσεις και δράματα και «χρησιμοποιούν» τους άλλους για να τα προκαλέσουν. Συμπεριφορές σαν αυτές συχνά είναι ένδειξη ναρκισσισμού και ψυχοπαθητικότητας.

Είναι πολύ κρίσιμο το να βάζεις όρια σε τέτοιους ανθρώπους. Τις περισσότερες φορές είναι καλύτερο να απομακρύνεσαι, όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Είτε μας αρέσει είτε όχι, υπάρχουν στιγμές που χρειάζεται να αλληλεπιδράσουμε με ναρκισσιστές και άλλες τοξικές προσωπικότητες. Ευτυχώς, μπορούμε να προστατέψουμε τον προσωπικό μας χώρο με μια τεχνική που ονομάζεται «γκρίζος βράχος» (grey rock method).

Τι είναι η μέθοδος «γκρίζος βράχος»;

Η μέθοδος συνίσταται κατά βάση στο να γίνεις το ανθρώπινο ισοδύναμο ενός γκρίζου βράχου, δηλαδή απλά να μην αντιδράς, να παραμένεις απαθής στις προκλήσεις του άλλου. Έχοντας στο μυαλό σου την εικόνα ενός γκρίζου, ακίνητου βράχου, ασχολείσαι μ’ αυτό το άτομο ό,σο λιγότερο γίνεται και ειδικότερα, όντας μη συναισθηματικός και ψύχραιμος. Γίνεσαι σκόπιμα απαθής συναισθηματικά, αδιάφορος, βαρετός -ουσιαστικά λειτουργείς σαν βράχος. Αυτή η τεχνική μπορεί να αποτελέσει πολύ αποτελεσματικό εργαλείο για όσους μαθαίνουν πώς να εφαρμόζουν και να διατηρούν σταθερά, υγιή όρια με άτομα που είναι ναρκισσιστές ή έχουν ναρκισσιστικές τάσεις.

Πώς βοηθάει η μέθοδος «γκρίζος βράχος»;

Στους τοξικούς ανθρώπους αρέσει να παίζουν παιχνίδια, να διατηρούν τον έλεγχο και να χειραγωγούν τους άλλους. Όταν γίνεσαι «γκρίζος βράχος», δεν ασχολείσαι μ’ αυτά τα άτομα ή τη συμπεριφορά τους. Είτε αποφεύγεις εντελώς την αλληλεπίδραση μαζί τους ή την κάνεις πολύ σύντομη και μη συναισθηματική. Μπορείς να δείξεις ότι δεν ενδιαφέρεσαι, ότι είσαι απασχολημένος, να κάνεις ένα αδιάφορο «Μμμ» ή να σηκώσεις τους ώμους χωρίς καμία λεκτική απάντηση.

Η συναισθηματική αποστασιοποίηση εξυπηρετεί στο να υπονομεύσει τις προσπάθειες του ναρκισσιστή να σε δελεάσει και να σε χειραγωγήσει. Σ’ έναν «γκρίζο βράχο» ο ναρκισσιστής δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις τυπικές του τακτικές χειραγώγησης. Αφού δεν υπάρχει η συναισθηματική αντίδραση στην οποία έχει συνηθίσει, του αφαιρείς τη «διασκέδαση» του να παίζει μαζί σου. Επίσης του στερείς αυτό που χρειάζεται και επιθυμεί περισσότερο –την προσοχή. Αν εφαρμόσεις σωστά την τεχνική, γίνεσαι τόσο δελεαστικός όσο ένας αδιάφορος γκρίζος βράχος. Του γίνεσαι βαρετός και παύει να ενδιαφέρεται για σένα. Και επειδή δεν παίρνει αυτό που θέλει, ελπίζουμε ότι θα ασχοληθεί με κάτι άλλο που θα καλύψει τις ανάγκες του εγώ του.

Οι ναρκισσιστές βαριούνται εύκολα όταν δεν παίρνουν κάποια αντίδραση. Έχουν την τάση να αναζητήσουν άλλους, πιο ελκυστικούς στόχους.

Με ποιούς ανθρώπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί;

Η τεχνική προορίζεται για την αντιμετώπιση τοξικών ανθρώπων όλων των ειδών -είτε πρόκειται για έναν κακοποιητικό ερωτικό σύντροφο, έναν χειριστικό συνάδελφο, πρώην σύζυγο ή γείτονα. Οποιονδήποτε δε σέβεται τα όριά σου, προσπαθεί να σε χειραγωγήσει ή είναι κακοποιητικός με κάποιο τρόπο. Ιδανικά, η καλύτερη αντιμετώπιση είναι να αποφεύγεις εντελώς τέτοια άτομα, ωστόσο αυτό μπορεί να μην είναι εφικτό όταν υπάρχει, για παράδειγμα, στενή συγγένεια, κοινός περίγυρος, επαγγελματική σχέση, συνεπιμέλεια τέκνων κοκ. Κάποιοι ερευνητές προτείνουν αυτή τη μέθοδο ειδικά σε άτομα που βρίσκονται σε μια περίπλοκη σχέση με έναν συναισθηματικά ελεγκτικό και χειριστικό ναρκισσιστή (Miller & Campbell, 2013). Για παράδειγμα, σε άτομα που έχουν εγκαταλείψει τη σχέση μ’ έναν ναρκισσιστή, ωστόσο χρειάζεται να διατηρούν κάποια επικοινωνία λόγω των απαιτήσεων κοινής επιμέλειας τέκνων.

Σε ποιές περιστάσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί;

Θα ξέρετε ότι είναι καιρός να αξιοποιήσετε τη μέθοδο του γκρίζου βράχου όταν ένα τοξικό άτομο σας ενοχλεί και επιδίδεται σε κάποιου είδους χειριστική συμπεριφορά. Φυσικά, σε έναν τέλειο κόσμο, θα κόβαμε κάθε επαφή με τέτοιου είδους ανθρώπους, αλλά μερικές φορές αυτό δεν είναι εφικτό. Η μέθοδος αποδίδει σε περιπτώσεις ακραίας ζήλιας ή κτητικότητας, όταν κάποιος προσπαθεί να ελέγξει με ποιον είσαι και πού πηγαίνεις. Λειτουργεί επίσης με ανθρώπους που προσπαθούν να προκαλέσουν δράμα, να σε πυροδοτήσουν με οποιονδήποτε τρόπο. Ακόμη, με άτομα που ασκούν gaslighting, δηλαδή, ψυχολογική χειραγώγηση προκειμένου να σε κάνουν να αμφισβητήσεις την πραγματικότητά σου (τα συναισθήματα, τη λογική, τις σκέψεις και τις αναμνήσεις σου). Όταν βρίσκεστε με ένα ναρικισσιστικό ή κακοποιητικό άτομο και θέλετε να σας αφήσει ήσυχο, απεμπλακείτε! Οι περισσότεροι συναισθηματικά κακοποιητικοί άνθρωποι αναζητούν προσοχή και η αρνητική προσοχή είναι καλύτερη από το τίποτα. Οπότε μην τους τη δίνετε! Κάντε τις απαντήσεις σας σύντομες και χωρίς συναίσθημα, αποφύγετε την οπτική επαφή και διατηρείστε κλειστή στάση σώματος για να δείξετε ότι δεν είστε διαθέσιμος για αλληλεπίδραση. Η μέθοδος «γκρίζος βράχος» είναι χρήσιμη όταν εφαρμόζεται στο σωστό πλαίσιο. Δηλαδή, όταν το κίνητρό σας είναι να εμποδίσετε το άλλο άτομο να επενδύσει σε σας συναισθηματικά για να προστατέψετε τον εαυτό σας.

Πως να την χρησιμοποιήσετε

Σε γενικές γραμμές, περιορίστε την αλληλεπίδρασή σας στο ελάχιστο, χρησιμοποιήστε σύντομες ή μη λεκτικές απαντήσεις, μείνετε απόμακροι, αμέτοχοι και αδιάφοροι. Ειδικότερα, μπορείτε να ακολουθήσετε τις παρακάτω οδηγίες.

1. Μην αποκαλύπτετε τη στρατηγική σας

Ποτέ μην αποκαλύπτετε στον αποδέκτη ότι χρησιμοποιείτε τη μέθοδο «γκρίζος βράχος» μαζί του, καθώς έτσι θα ακυρώνατε το σκοπό της: να γίνετε ανεπιθύμητος στόχος γι’ αυτόν. Εάν γνωρίζει ότι προσπαθείτε να κάνετε τον εαυτό σας να φαίνεται βαρετός, μπορεί να του δώσετε κίνητρο να προσπαθήσει περισσότερο για να σας χειραγωγήσει.

2. Προσπαθήστε να είστε λακωνικοί

Συμπεριφερθείτε όσο πιο ήπια γίνεται, μιλώντας με ουδέτερο τόνο φωνής και δίνοντας σύντομες και ευγενικές απαντήσεις, π.χ. «ναι», «όχι», «δεν ξέρω», «Μμμμ», «Αααα», χωρίς περαιτέρω ανάλυση. Εάν πρέπει να συνεργαστείτε με έναν συνάδελφο για κάτι επαγγελματικό ή να συνεπιμεληθείτε το παιδί σας με έναν τοξικό πρώην σύζυγο, χρειάζεται λίγη περισσότερη επιδεξιότητα. Δώστε σύντομες απαντήσεις όταν χρειάζετε να μιλήσετε μαζί τους. Αποφύγετε περιττές λεπτομέρειες και ολοκληρώστε τη συνομιλία το συντομότερο δυνατό.

Ερωτήσεις που αφορούν την εργασία, από έναν τοξικό συνάδελφο πρέπει να αντιμετωπίζονται πρακτικά και λογικά. Μοιραστείτε μόνο τις απαραίτητες πληροφορίες, μην εκφράζετε απόψεις και συναισθήματα. Η συνεπιμέλεια παιδιών μ’ έναν ναρκισσιστή απαιτεί παρόμοια στρατηγική. Περιορίστε τις συζητήσεις σε θέματα φροντίδας παιδιών, δικαιωμάτων επίσκεψης και ζητημάτων επιμέλειας. Προσπαθήστε να επικοινωνείτε στο τηλέφωνο ή μέσω μηνυμάτων. Αποφύγετε τις αλληλεπιδράσεις δια ζώσης.

3. Αν πρέπει συνομιλήσετε, μιλήστε για τετριμμένα πράγματα

Μιλήστε για ουδέτερα, αδιάφορα, τετριμμένα πράγματα: για τον καιρό, για κοσμικά θέματα, για τις δουλειές που έπρεπε να κάνετε, πώς πλύνατε το αυτοκίνητό σας κοκ. Αποφύγετε να του κάνετε ερωτήσεις γιατί αυτό μαρτυρά ενδιαφέρον και προκαλεί περαιτέρω αλληλεπίδραση. Αν συνεχίσει να προσπαθεί να σας προκαλέσει μια αντίδραση, αποφύγετε το «δόλωμα» -αγνοήστε τις κατηγορίες, το θυμό και τα ξεσπάσματά του.

4.  Δώστε περιορισμένες πληροφορίες

Η γνώση είναι δύναμη, επομένως μην μοιράζεστε πολλά για τη ζωή σας και για τον εαυτό σας. Αποφύγετε να αποκαλύψετε οτιδήποτε καλό ή κακό για τη ζωή σας. Μην συζητάτε το παρελθόν σας. Μην μοιράζεστε τις απόψεις σας. Αποφύγετε να του μιλήσετε για την προσωπική σας ζωή. Οτιδήποτε του πείτε μπορεί να το χρησιμοποιήσει εναντίον σας αργότερα. Περιορίζοντας την πρόσβασή του στη γνώση, προστατεύετε τον εαυτό σας από περαιτέρω τοξικότητα.

5.  Απεμπλακείτε

Ό,ποτε είναι δυνατόν, αποφύγετε την επαφή με τα μάτια. Θα σας βοηθήσει να τραβήξετε την προσοχή του μακριά από σας και να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας όταν αποκρούετε τις προκλήσεις του. Εάν είστε στη δουλειά, εστιάστε στην οθόνη του υπολογιστή σας ή στο notebook σας ενώ σας μιλάει. Στο σπίτι, κοιτάξτε το φαγητό που έχετε στο φούρνο. Στο αυτοκίνητο, παίξτε με τον ραδιοφωνικό σταθμό. Γκουγκλάρετε πράγματα στο τηλέφωνό σας. Εάν δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο μπορείτε να εστιάσετε την προσοχή σας, στρέψτε τις σκέψεις σας προς τα μέσα. Θυμηθείτε μια ευχάριστη ανάμνηση π.χ. τις τελευταίες σας διακοπές. Ή σκεφτείτε κάποιον με τον οποίο πραγματικά απολαμβάνετε να μιλάτε. Απλά μην ασχολείστε μαζί του.

Αν η μέθοδος δεν αποδώσει;

Αν δεν υπάρχει λόγος να διατηρήσετε επαφή με το εν λόγω άτομο, απλώς αποκόψτε το εντελώς από τη ζωή σας. Μπλοκάρετε τον αριθμό τηλεφώνου του, μπλοκάρετέ τον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καταργήστε οποιονδήποτε άλλο τρόπο έχει για να έρθει σε επαφή μαζί σας. Μην του ξαναμιλήσετε ποτέ. Αν αυτό το άτομο είναι ακίνδυνο, ίσως δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτ’ άλλο. Ωστόσο, εάν είναι βίαιο ή φοβάστε για την ασφάλειά σας, τότε ζητήστε νομική και ψυχολογική βοήθεια. Προσλάβετε έναν δικηγόρο, βγάλτε μια περιοριστική εντολή, ζητήστε επιβολή του νόμου. Επίσης, ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας για καθοδήγηση και υποστήριξη. Είναι σημαντικό να έχετε κάποιον να μιλήσετε ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει σ’ αυτές τις καταστάσεις.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Hare, R. (2012). Without Conscience. Guilford Publications.

Miller, J., & Campbell, W. (2013). The handbook of narcissism and narcissistic personality disorder. Wiley.

Simon, G. K. (2016). In sheep's clothing: Understanding and dealing with manipulative people. Parkhurst Brothers, Inc., Publishers.

Regan, S. (2021). Here's How To Get A Toxic Person To Actually Leave You Alone, From Experts. mindbodygreen.com.

Tracy Smith, A. (2021). What Is the Grey Rock Method?. E-Counseling.com.

Withers, R. (2021). How To Use The Gray Rock Method To Repel Narcissists (And Other Toxic People). Blunt-therapy.com.