Οι νυχτερινοί εφιάλτες είναι ενοχλητικά όνειρα, πολύ ρεαλιστικά, που σε ταράζουν ψυχολογικά και σε ξυπνούν από βαθύ ύπνο. Συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της φάσης γρήγορων κινήσεων των ματιών (REM - Rapid Eye Movement), όπου υπάρχουν τα περισσότερα όνειρα.
Επειδή οι περίοδοι ύπνου REM γίνονται όλο και μεγαλύτερες καθώς προχωρά η νύχτα, μπορεί να κάποιος να βλέπει εφιάλτες πιο συχνά τις πρώτες πρωινές ώρες.
Τα θέματα των εφιαλτών ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Υπάρχουν όμως κάποιοι συνήθεις εφιάλτες που βλέπουν πολλοί άνθρωποι, π.χ. ότι δεν μπορείς να τρέξεις αρκετά γρήγορα για να ξεφύγεις από κάποιο κίνδυνο ή ότι πέφτεις από μεγάλο ύψος. Αν έχεις βιώσει κάποιο τραυματικό γεγονός, π.χ. μια επίθεση ή ένα ατύχημα, μπορεί να έχεις επαναλαμβανόμενους εφιάλτες γύρω απ’ αυτό το θέμα.
Οι νυχτερινοί τρόμοι διαφέρουν από τους νυχτερινούς εφιάλτες στο ότι συνήθως εμφανίζονται τις πρώτες ώρες του ύπνου και βιώνονται ως συναισθήματα, όχι ως όνειρα, οπότε το άτομο δεν μπορεί να θυμηθεί γιατί είναι τρομοκρατημένο όταν ξυπνάει.
Σε τι οφείλονται οι νυχτερινοί εφιάλτες;
Συχνά οι νυχτερινοί εφιάλτες είναι αυθόρμητοι. Κάποιες φορές προκύπτουν μετά από βραδινό φαγητό, το οποίο αυξάνει το μεταβολισμό και δίνει σήμα στον εγκέφαλο να γίνει πιο δραστήριος. Επίσης διάφορα φάρμακα είναι πιθανό να συμβάλλουν στην συχνότητα των εφιαλτών, όπως αυτά που δρουν στις χημικές ουσίες του εγκεφάλου π.χ. αντικαταθλιπτικά και ναρκωτικά και κάποια φάρμακα για την πίεση. Ακόμη, η διακοπή φαρμάκων και ουσιών όπως τα ηρεμιστικά και το αλκοόλ, ενδέχεται να πυροδοτήσει εφιάλτες καθώς και η στέρηση ύπνου.
Διάφοροι ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί επίσης να προκαλούν εφιάλτες στους ενήλικες, που κάποιες φορές είναι χρόνιοι και επαναλαμβανόμενοι, Για παράδειγμα, το άγχος, η κατάθλιψη και η μετατραυματική διαταραχή άγχους (PTSD). Επιπλέον, οι εφιάλτες στους ενήλικες ενδέχεται να οφείλονται σε συγκεκριμένες διαταραχές ύπνου, όπως είναι η υπνική άπνοια, και το σύνδρομο ευερέθιστων κάτω άκρων.
Πως αντιμετωπίζονται θεραπευτικά οι νυχτερινοί εφιάλτες;
Ευτυχώς υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να πάρετε για να μειώσετε τη συχνότητα των εφιαλτών και την επίπτωση που έχουν στη ζωή σας. Αν οι εφιάλτες οφείλονται σε κάποια συγκεκριμένα φάρμακα, θα μπορούσατε να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να αλλάξετε τη δόση ή την αγωγή, οπότε να ελαχιστοποιήσετε αυτή την παρενέργεια. Εφόσον οι εφιάλτες προκύπτουν από καταστάσεις όπως η υπνική άπνοια ή το σύνδρομο ευερέθιστων κάτω άκρων, χρειάζεται να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά η υποκείμενη διαταραχή, πράγμα που μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα.
Αν πάλι οι εφιάλτες σχετίζονται με ψυχολογικές καταστάσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η μετατραυματική διαταραχή άγχους, τότε η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει το άτομο να συζητήσει για τους εφιάλτες του και να διερευνήσει συναισθηματικά θέματα που μπορεί να τους προκαλούν.
Για επαναλαμβανόμενους εφιάλτες και εφιάλτες που οφείλονται σε μετατραυματική διαταραχή άγχους, υπάρχει η θεραπεία μέσω φαντασιακής ανάκλησης (IRT-Imagery Rehearsal Therapy). Πρόκειται για μια τεχνική που βοηθά τους χρόνια πάσχοντες να αλλάξουν τους εφιάλτες τους, δοκιμάζοντας να δώσουν μια διαφορετική εξέλιξη σ’ αυτούς, ενώ είναι ξύπνιοι.
Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα σε συνδυασμό με τη θεραπεία των εφιαλτών που οφείλονται σε μετατραυματική διαταραχή άγχους, αν και η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει αποδειχτεί τόσο ξεκάθαρα όσο αυτή της θεραπείας μέσω φαντασιακής ανάκλησης.
Υπάρχουν και άλλα μέτρα που μπορείτε να πάρετε από μόνοι σας, που ενδέχεται να μειώσουν τη συχνότητα των εφιαλτών. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να έχετε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ύπνου: σταθερές ώρες που πέφτετε για ύπνο και ξυπνάτε. Επιπλέον, αν γυμνάζεστε συστηματικά θα σας βοηθήσει να ανακουφίσετε το άγχος και το στρες που προκαλεί εφιάλτες. Ο διαλογισμός και η γιόγκα μπορεί επίσης να είναι βοηθητικά.
Η καλή ποιότητα ύπνου είναι καθοριστική για την πρόληψη των εφιαλτών. Χρειάζεται να έχετε μια χαλαρή και ήρεμη ατμόσφαιρα στο υπνοδωμάτιο, ώστε να μην το συσχετίζετε με στρεσογόνες δραστηριότητες. Ακόμη, είναι σκόπιμο να είστε προσεκτικοί με τη χρήση αλκοόλ, καφεΐνης και νικοτίνης, τα οποία μπορεί να παραμείνουν στον οργανισμό σας για περισσότερες από 12 ώρες και να διαταράσσουν τον ύπνο σας.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
