Συνήθως οι νέοι στρέφονται προς την εγκληματικότητα στα 15-16 χρόνια. Η εφηβική εγκληματικότητα συναντιέται συχνότερα στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα και στις στερημένες υλικά και μορφωτικά οικογένειες.

Πολλοί νέοι φαίνεται να ακολουθούν μια οικογενειακή παράδοση εγκληματικότητας. Στις οικογένειες των εφήβων που αναπτύσσουν εγκληματικότητα γενικά εμφανίζεται κάποιο πρόβλημα π.χ. ένα διαλυμένος γάμος ή ασυμφωνία στο γάμο, αλκοολισμός, πορνεία κ.λ.π.

Βασικά χαρακτηριστικά των νέων με εγκληματικές τάσεις:

• Επιθετικότητα που εκδηλώνεται προς τους γονείς ή τις αρχές, καταστροφικότητα, καβγάδες με συνομηλίκους, ωμότητα, ευμετάβλητη ψυχική διάθεση και έλλειψη αντοχής στις ματαιώσεις.

• Αδυναμία να αποκτήσουν κοινωνικά προσόντα, αδυναμία για συνεργασία σε ομαδικές προσπάθειες, συνεχής ανησυχία και συνεχείς απουσίες από το σχολείο.

• Δεν ακολουθούν τους κοινωνικούς κανόνες, επιδίδονται σε κλοπές βανδαλισμούς, ρισκάρουν χωρίς λόγο, χρησιμοποιούν αλκοόλ και ναρκωτικά, φεύγουν από το σπίτι.

• Αποτυγχάνουν στις διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους ενήλικους και δεν συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες.

• Εμφανίζουν απειθαρχία, ισχυρογνωμοσύνη, δεν δέχονται τιμωρίες και έχουν ενοχές.

Πολλές περιπτώσεις αντικοινωνικότητας συνδέονται στενά με τις κοινωνικές συνθήκες και έτσι είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουμε το ψυχιατρικό από το κοινωνικό στοιχείο. Όμως, αν ο έφηβος με εγκληματική συμπεριφορά προέρχεται από ένα σταθερό οικογενειακό περιβάλλον που είναι υγιές ψυχολογικά και με υγιή κοινωνική συμπεριφορά, τότε πρέπει να ψάξουμε για ανωμαλίες στο ίδιο το παιδί π.χ. γνωστικά ελαττώματα ή νευρολογικές διαταραχές.

Το αντικοινωνικό σύνδρομο αρχίζει συνήθως πριν από τα 10 χρόνια. Πρόκειται για το τελικό αποτέλεσμα σύνθετων ψυχοβιολογικών αλληλεπιδράσεων όπου οι ατομικές και περιβαλλοντικές παράμετροι παίζουν και οι δύο ρόλο.

Σε σχέση με την κληρονομικότητα, υπάρχει σχέση ανάμεσα σε εφήβους που έχουν υιοθετηθεί και εμφανίζουν εγκληματικότητα και στους βιολογικούς τους πατέρες, όταν η πατρική εγκληματικότητα συνυπάρχει με αλκοολισμό.

Επίσης έχει βρεθεί κάποια σχέση ανάμεσα στα υψηλά επίπεδα μολύβδου στο αίμα (λόγω της ατμοσφαιρικής μόλυνσης) και τις διαταραχές συμπεριφοράς, και σχέση με τα ελαττώματα στη διανοητική κατάσταση των παιδιών.

Οργανικοί παράγοντες

Ο γονότυπος 47ΧΥΥ στους άντρες, σχετίζεται με διαταραχές στη συμπεριφορά.

Επίσης, πολλοί ασθενείς με διαταραχές της προσωπικότητας εμφανίζουν ηλεκτροεγκεφαλικές αλλοιώσεις και ιδιαίτερα αυτοί που έχουν επιθετικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Ψυχολογικοί παράγοντες

Οι έφηβοι που δεν ένιωσαν ποτέ μέχρι τότε την ασφάλεια, είναι πολύ εύθραυστοι με αποτέλεσμα, όταν φτάνουν στην εφηβεία να βρίσκονται σε μια κατάσταση ελάχιστης αντίστασης και να βιώνουν αυτή τη φάση καταστροφικά.

Η εφηβεία δρα καταλυτικά. Όλες οι ελλείψεις της προσωπικότητας που οφείλονται είτε σε κληρονομικούς παράγοντες είτε σε στερήσεις, βγαίνουν στην επιφάνεια. Έτσι, θα εκδηλωθούν νευρώσεις, ψυχώσεις, εγκληματικότητα.

Γενικά, έχει μεγάλη σημασία η σχέση με τη μητέρα τα πρώτα χρόνια ζωής και ο χωρισμός απ’ αυτήν έχει καταστροφικές συνέπειες. Ολέθρια είναι η απουσία αγάπης και η απόρριψη του μωρού από την μητέρα.

Τα παιδιά που μεγάλωσαν χωρίς αγάπη, χωρίς μητέρα, χωρίς ζεστασιά, θα έχουν αρχικά μια προδιάθεση στις σωματικές αρρώστιες και μεγαλώνοντας θα έχουν μια προδιάθεση στις συναισθηματικές διαταραχές.

Η μητρική στέρηση στην πρώιμη παιδική ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση χαρακτήρα που τείνει προς την εγκληματικότητα.

Στον ψυχοπαθή, οι εγγενείς παράγοντες επιδεινώνουν περισσότερο τις συνέπειες αυτής της στέρησης. Ο ψυχοπαθής έχει ορμητική συμπεριφορά, είναι ανίκανος να δεχτεί οποιαδήποτε ματαίωση ή αναβολή των επιθυμιών του και έχει διαρκή διάθεση για δράση. Η φαντασίωσή του γίνεται αμέσως πράξη μέσα από αντικοινωνικές συμπεριφορές. Μεγάλος αριθμός ψυχοπαθών είναι άτομα που μεγάλωσαν σε ιδρύματα και ακόμα και αν αργότερα βρέθηκαν στην οικογένειά τους ή σε μια άλλη οικογένεια και ανατράφηκαν καλά, οι περισσότεροι δεν μπόρεσαν ποτέ να ξεπεράσουν τη στέρηση της μητέρας και να δημιουργήσουν καλές σχέσεις.

Το παιδί, εκτός από την ανάγκη του για αγάπη, χρειάζεται και πρότυπα σταθερά και αρμονικά για να αναπτυχθεί ομαλά. Αυτά τα πρότυπα θα του τα δώσει ένα ζευγάρι ισορροπημένων γονέων. 9 στις 10 φορές, ο έφηβος που ρέπει προς την εγκληματικότητα δεν είχε τέτοια πρότυπα στην παιδική του ηλικία. Οι γονείς του συνήθως του δίνουν μια αντιφατική και ασταθή εικόνα και το παιδί δεν μπόρεσε να τοποθετηθεί σωστά σε σχέση με τους γονείς του.

Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι η απουσία του πατέρα και ιδιαίτερα η ψυχολογική του απουσία που οφείλεται σε μια αδύναμη προσωπικότητα. Στα παιδιά που στερήθηκαν πρώιμα τη μητέρα, η παρουσία του πατέρα ικανού να γίνει πρότυπο για ταύτιση, θα βοηθούσε τη συγκρότηση του Εγώ και θα επέτρεπε τη συγκρότηση του Υπερεγώ. Η απουσία ενός τέτοιου πατέρα επιδεινώνει τις προϋπάρχουσες διαταραχές. Στα παιδιά που έζησαν μια σχετικά ικανοποιητική σχέση με τη μητέρα, η απουσία μιας εποικοδομητικής πατρικής μορφής θα εμποδίσει την οριστική συγκρότηση του Υπερεγώ που συνδέεται με τη λύση του οιδιπόδειου συμπλέγματος.

Τα αισθήματα ενοχής τυπικά απουσιάζουν στον ψυχοπαθή. Αντίθετα, στους νευρωσικούς εφήβους υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό. Εξαιτίας ενός τυραννικού Υπερεγώ, αυτά τα παιδιά κατέχονται από μια ασυνείδητη ανάγκη να τιμωρηθούν για να εκφράσουν με αντικειμενικό τρόπο την ενοχή και το άγχος που τα πιέζει.

Ένας άλλος παράγοντας που αποδιοργανώνει τα παιδιά είναι η κακώς εννοούμενη αντιαυταρχική εκπαίδευση που διαμορφώνει παιδιά χαϊδεμένα, χωρίς σεβασμό, ανίκανα να δεχτούν την παραμικρή ματαίωση, αδύναμα και αναποφάσιστα.

Για να γίνει ένα παιδί δυνατό, χρειάζεται κάποια κατεύθυνση. Αν το αφήνουμε πάντα ελεύθερο να διαλέγει και να κάνει αυτό που θέλει, τελικά γίνεται αγχώδες και αναποφάσιστο. Η απουσία λογικής τιμωρίας εμποδίζει το παιδί να αποφορτιστεί από την ενοχή του και ταυτόχρονα αυξάνει το άγχος του και τη επιθετικότητά του. Επίσης, συνηθισμένο να κάνει αυτό που του αρέσει, θα δυσαρεστηθεί από τις πρώτες δυσκολίες και θα αποδώσει τις αποτυχίες του στους άλλους, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην εκτόνωση της επιθετικότητάς και της απογοήτευσής του με αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr