Ο Yontef (1969) υποστηρίζει ότι: "Ο θεωρητικός διαχωρισμός μεταξύ της θεραπείας Gestalt, της μετατροπής συμπεριφοράς και της ψυχανάλυσης, είναι σαφής.

Στη μετατροπή συμπεριφοράς (γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία)  η συμπεριφορά του ασθενή μεταβάλλεται απευθείας, μέσω του χειρισμού περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων από το θεραπευτή. Στη ψυχαναλυτική θεραπεία, η συμπεριφορά προκαλείται από ασυνείδητα κίνητρα που εκδηλώνονται στη σχέση μεταβίβασης. Αναλύοντας τη μεταβίβαση, η απώθηση ανυψώνεται, το ασυνείδητο γίνεται συνειδητό. Στη θεραπεία Gestalt, ο ασθενής μαθαίνει να χρησιμοποιεί πλήρως τις εσωτερικές και εξωτερικές του αισθήσεις έτσι ώστε να μπορεί να είναι υπεύθυνος και υποστηρικτικός για τον εαυτό του. Η θεραπεία Gestalt βοηθά τον ασθενή να επανακτήσει το κλειδί σ’ αυτή τη κατάσταση, τη συνειδητοποίηση της διαδικασίας της συνειδητοποίησης. Η μετατροπή συμπεριφοράς χρησιμοποιεί τον έλεγχο των ερεθισμάτων, η ψυχανάλυση θεραπεύει με τη συζήτηση και την ανακάλυψη της αιτίας του προβλήματος και η θεραπεία Gestalt φέρνει την αυτο-πραγμάτωση μέσω του πειραματισμού στο εδώ-και-τώρα σε κατευθυνόμενη συνειδητοποίηση".

Η μετατροπή συμπεριφοράς και άλλες θεραπείες που κυρίως προσπαθούν να κατευθύνουν τον έλεγχο πάνω στα συμπτώματα (π.χ. ECT, ύπνωση, κ.λ.π.), έρχονται σε αντίθεση και με τη θεραπεία Gestalt και με τις ψυχοδυναμικές θεραπείες, που υποκινούν την αλλαγή, κυρίως με την εκπαίδευση του ασθενή στο να καταλαβαίνει τον εαυτό του μέσα στον κόσμο μέσω της διορατικότητας.

Η μεθοδολογία της θεραπείας Gestalt και της ψυχοδυναμικής θεραπείας, χρησιμοποιεί μια σχέση αποδοχής και μια τεχνική γλώσσα που βοηθά τον ασθενή να αλλάξει μέσα από συναισθηματική και γνωστική κατανόηση του εαυτού.

Στη ψυχανάλυση, το βασικό μοτίβο συμπεριφοράς του ασθενή είναι ο ελεύθερος συνειρμός. Το βασικό εργαλείο του αναλυτή είναι η ερμηνεία. Για να ενθαρρύνει τη μεταβίβαση, ο αναλυτής συγκρατεί οποιαδήποτε άμεση έκφραση στο πρώτο πρόσωπο (καμία έκφραση με το "Εγώ") και ασκεί τον "Κανόνα της Αποχής", δηλ. ο θεραπευτής δεν ικανοποιεί καμία επιθυμία του ασθενή. Αυτή η προσέγγιση ισχύει για όλες τις ψυχοδυναμικές σχολές: κλασσική, αντικειμενότροπες σχέσεις, ψυχολογία του εγώ, σχολή του Kohut και του Jung. Ο ψυχοδυναμικός θεραπευτής απομονώνει την ατομικότητά του ώστε να ενθαρρύνει μια σχέση που βασίζεται αποκλειστικά στην μεταβίβαση (παρά στην επαφή).

Η θεραπεία Gestalt αποσκοπεί στην κατανόηση, χρησιμοποιώντας την ενεργή, θεραπευτική παρουσία του θεραπευτή και του ασθενή σε μια σχέση που στηρίζεται στην πραγματική επαφή. Η μεταβίβαση, που εξερευνάται και επεξεργάζεται ό,πως προκύπτει, δεν ενθαρρύνεται από το θεραπευτή Gestalt (Polster, 1968). Τα χαρακτηρολογικά θέματα, αντιμετωπίζονται στη θεραπεία Gestalt μέσω του διαλόγου και της φαινομενολογικής μεθόδου.

Στη θεραπεία Gestalt, η άμεση εμπειρία του ασθενή χρησιμοποιείται ενεργά. Αντί να κάνει ελεύθερους συνειρμούς ενώ περιμένει παθητικά την ερμηνεία του θεραπευτή και συνεπακόλουθη αλλαγή, ο ασθενής θεωρείται συνεργάτης που θα μάθει να αυτο-θεραπεύεται. Ο ασθενής "εργάζεται", αντί να κάνει ελεύθερους συνειρμούς. "Τι μπορώ να κάνω για να δουλέψω πάνω σ’ αυτό;" είναι μια συχνή ερώτηση στη θεραπεία Gestalt και συχνά υπάρχει μια απάντηση. Για παράδειγμα, σ’ ένα ζευγάρι με σεξουαλικά προβλήματα μπορεί να ζητηθεί να εξασκηθεί στο να εστιάζει στην αίσθηση.

Περισσότερο από κάθε άλλη θεραπεία, η θεραπεία Gestalt τονίζει ότι οτιδήποτε υπάρχει είναι εδώ και τώρα και ότι η εμπειρία είναι πιο αξιόπιστη από την ερμηνεία. Ο ασθενής διδάσκεται τη διαφορά μεταξύ του να μιλάει γι’ αυτό που συνέβη πριν πέντε λεπτά (ή το προηγούμενο βράδυ ή πριν είκοσι χρόνια) και στην εμπειρία αυτού που συμβαίνει τώρα.

Ο ψυχαναλυτής Applebaum (1976), παρατηρεί ότι: "στη θεραπεία Gestalt ο ασθενής γρήγορα μαθαίνει να κάνει διάκριση μεταξύ ιδεών και φαντασιώσεων, μεταξύ πολυφορεμένων έμμονων τρόπων σκέψης και νέων ιδεών, μεταξύ μιας δήλωσης για την εμπειρία και μιας δήλωσης για τη δήλωση. Ο στόχος της Gestalt, η επιδίωξη της εμπειρίας και συνειδητοποίησης που αναδύεται όσο προχωρά η θεραπεία, είναι πιο αποτελεσματικός απ’ ότι η συνειδητοποίηση που δίνεται από το θεραπευτή. Βοηθά τον ασθενή και το θεραπευτή να εντοπίσουν και να διατηρήσουν αυτές τις σημαντικές διαφορές. "

Θεραπείες όπως η μετατροπή συμπεριφοράς και η θεραπεία της πραγματικότητας, δεν δουλεύουν αρκετά με την εμπειρία του ασθενή, ώστε να κάνουν κάτι τέτοιο. Στη θεραπεία του Carl Rogers (προσωποκεντρική προσέγγιση), η ουδετερότητα που επιβάλλεται στο θεραπευτή, περιορίζει σημαντικά το εύρος ή την ισχύ της θεραπείας για να μπορεί να διδάξει αυτές τις διαφορές.

Η πρακτική των περισσότερων θεραπευτικών συστημάτων ενθαρρύνει την εκλογίκευση: συζήτηση για τον παραλογισμό των απόψεων του ασθενή, για τις αλλαγές που ο θεραπευτής πιστεύει ότι πρέπει να κάνει ο ασθενής στη συμπεριφορά του, κ.ο.κ. Η μεθοδολογία της θεραπείας Gestalt χρησιμοποιεί δραστικές τεχνικές που αποσαφηνίζουν την εμπειρία. Οι θεραπευτές Gestalt συχνά πειραματίζονται, δοκιμάζοντας κάτι νέο στην ώρα της θεραπείας. Αντίθετα με τις περισσότερες θεραπείες, στη θεραπεία Gestalt το τελικό σημείο είναι η διαδικασία της ανακάλυψης μέσα από τον πειραματισμό, παρά το συναίσθημα ή η ιδέα ή το περιεχόμενο.

Ο ψυχαναλυτής μπορεί να χρησιμοποιήσει μόνο την ερμηνεία. Ο θεραπευτής Roger μπορεί μόνο να αντανακλά και να αποσαφηνίζει. Οι θεραπευτές Gestalt μπορούν να χρησιμοποιήσουν οποιεσδήποτε τεχνικές ή μεθόδους αρκεί να:

α) έχουν στόχο την αύξηση της συνειδητοποίησης

β) προκύπτουν από διάλογο και φαινομενολογική δουλειά και

γ) ακολουθούν τους κανόνες ηθικής άσκησης.

Η δύναμη και η υπευθυνότητα για το παρόν, είναι στα χέρια του ασθενή. Στο παρελθόν, ο ασθενής ήταν, ψυχολογικά, σε αμοιβαία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και όχι ένας παθητικός αποδέκτης τραυμάτων. Έτσι ο ασθενής μπορεί να έχει λάβει μηνύματα υποτίμησης από τους γονείς του, αλλά η αποδοχή του μηνύματος και η αντιμετώπισή του με το να ρίχνει στον εαυτό του το φταίξιμο, ήταν δικά του έργα, όπως και η συνέχιση της ντροπής εσωτερικά, από τότε μέχρι τώρα. Αυτή η άποψη διαφέρει από τη ψυχοδυναμική στάση, αλλά συμφωνεί με τις απόψεις του Adler και του Ellis.

Αυτή η θέση, επιτρέπει στους ασθενείς να είναι πιο υπεύθυνοι για την ίδια τους την ύπαρξη και τη θεραπεία τους. Όταν ο θεραπευτής πιστεύει ότι το παρελθόν προκαλεί το παρόν και ότι οι ασθενείς ελέγχονται από ασυνείδητα κίνητρα που δεν είναι άμεσα διαθέσιμα σ’ αυτούς, τότε οι ασθενείς ενθαρρύνονται να επαναπαύονται στις ερμηνείες του θεραπευτή αντί στη δική τους αυτονομία.

Σε θεραπείες όπου ο θεραπευτής αναλαμβάνει να τροποποιήσει απευθείας τη συμπεριφορά του ασθενή, δεν εκτιμάται η άμεση εμπειρία του ασθενή και του θεραπευτή. Αυτό διαχωρίζει τη θεραπεία Gestalt από τις περισσότερες άλλες θεραπείες.

Στη θεραπεία Gestalt, δεν υπάρχουν "πρέπει". Αντί να δίνει έμφαση στο τι θα έπρεπε να είναι, η θεραπεία Gestalt δίνει έμφαση στη συνειδητοποίηση αυτού που είναι. Αυτό που είναι, είναι. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με οποιονδήποτε θεραπευτή που "ξέρει" τι "θα έπρεπε" να κάνει ο ασθενής. Για παράδειγμα, η μετατροπή γνωστικής συμπεριφοράς και η θεραπεία της πραγματικότητας, προσπαθούν να τροποποιήσουν τις συμπεριφορές του ασθενή τις οποίες ο θεραπευτής κρίνει ως παράλογες, ανεύθυνες ή πλασματικές.

Αν και η θεραπεία Gestalt αποθαρρύνει την διακοπή της διαδικασίας της οργανισμικής αφομοίωσης μέσω εστίασης σε γνωστικές επεξηγηματικές εκλογικεύσεις, οι θεραπευτές Gestalt δουλεύουν με συστήματα πεποιθήσεων. Το ξεκαθάρισμα της σκέψης, η ερμηνεία των πεποιθήσεων και η από κοινού απόφαση για το τι ταιριάζει στον ασθενή, είναι όλα μέρος της θεραπείας Gestalt. Η θεραπεία Gestalt αποθαρρύνει τη σκέψη που αποφεύγει την εμπειρία και ενθαρρύνει τη σκέψη που στηρίζει την εμπειρία. Η θεραπεία Gestalt αποκλείει τη ναρκισσιστική διδασκαλία του θεραπευτή προς τον ασθενή και αντίθετα, θέλει το θεραπευτή να είναι σε επαφή και να διευκολύνει την αυτο-ανακάλυψη του ασθενή.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι εξασκούν "συνδιαλλεκτική ανάλυση και Gestalt". Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη θεωρία της συνδιαλλεκτικής ανάλυσης και κάποιες τεχνικές θεραπείας Gestalt. Οι τεχνικές δεν είναι το σημαντικό στη θεραπεία Gestalt. Όταν χρησιμοποιούνται σ’ ένα αναλυτικό, γνωστικό στυλ, αυτές οι τεχνικές δεν είναι θεραπεία Gestalt. Ένας τέτοιος συνδυασμός, συχνά αναστέλλει, εμποδίζει ή εξουδετερώνει τη δουλειά της οργανισμικής συνειδητοποίησης της φαινομενολογικής-υπαρξιστικής μεθόδου. Ένας καλύτερος συνδυασμός θα ήταν η ενσωμάτωση εννοιών από την συνδιαλλεκτική ανάλυση σ’ ένα πλαίσιο Gestalt. Έτσι, οι καταστάσεις του εγώ, του γονέα, του ενήλικα και του παιδιού, οι διασταυρούμενες συνδιαλλαγές και τα σενάρια ζωής, μπορούν να μεταφραστούν στη γλώσσα της διαδικασίας Gestalt και να επεξεργαστούν πειραματικά και διαλογικά.

Μια άλλη διαφορά της θεραπείας Gestalt από άλλες θεραπείες, είναι ο γνήσιος σεβασμός της για τον ολισμό και την πολυδιάσταση. Οι άνθρωποι εκδηλώνουν τη θλίψη τους στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται, σκέφτονται και αισθάνονται. "Η θεραπεία Gestalt θεωρεί σημαντικό ολόκληρο το βιοφυσιολογικό πεδίο μαζί με τη σχέση οργανισμός/περιβάλλον. Η θεραπεία Gestalt χρησιμοποιεί ενεργά τις φυσιολογικές, κοινωνιολογικές, γνωστικές, υποκινητικές μεταβλητές. Καμία σχετική διάσταση δεν αφήνεται απέξω, στη βασική θεωρία" (Yontef, 1969).

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Becker, E. (1993) "Growing Up Rugged: Fritz Perls and Gestalt Therapy" in The Gestalt Journal, The Gestalt Journal Press. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/becker.htm" στις 20/10/03)

Fagan and Shepherd (1970) "The Paradoxical Theory of Change" in Gestalt Therapy Now, Harper Colophon. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/arnie.htm" στις 20/10/03)

Wulf, R. (1996) "The Historical Roots of Gestalt Therapy Theory" in Gestalt Dialogue: Newsletter for the Integrative Gestalt Centre, Aotearoa, New Zealand. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/wulf.htm" στις 20/10/03)

Wysong, J. (1994) "Introductions to Gestalt Therapy: Excitement and Growth in the Human Personality" in The Gestalt Journal, The Gestalt Journal Press. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/phgintro.htm" στις 20/10/03)

Yontef, G. (1993) "Gestalt Therapy: An introduction." in Awareness, Dialogue, and Process, The Gestalt Journal Press. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/yontef.htm" στις 20/10/03)

Yontef, G. (1992) "Considering Gestalt Reconsidered: A Review in Depth (of Gordon Wheeler’s Gestalt Therapy Reconsidered (1991))" in The Gestalt Journal, The Gestalt Journal Press. (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στη διεύθυνση "http://www.gestalt.org/gary.htm" στις 20/10/03)