Από γλωσσολογική άποψη, η γλώσσα είναι το σύστημα συμβόλων που επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων μελών μιας κοινωνίας. Μέσω της γλώσσας, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν λέξεις, ως μέσο έκφρασης.

Οι λέξεις, όπως και οι συμπεριφορές, οι χειρονομίες και τα συναισθήματα, είναι βασικά σημασιολογικά στοιχεία στην ψυχοθεραπεία.

Οι λέξεις είναι επίσης σύμβολα. Σαν σύμβολα, μεταφέρουν μια έννοια, τη σημασία και μια ακουστική εντύπωση, το σημαίνον (ή φερώνυμο). Η ακουστική εντύπωση ενός γλωσσολογικού συμβόλου δεν είναι ο πραγματικός ήχος αλλά η εντύπωση του ήχου στο ψυχικό σώμα. 

Έτσι, η γλώσσα μπορεί να γίνει κατανοητή μέσω μιας γλωσσολογικής πρότασης, μια πρόταση που είναι ουσιαστική για την κατανόηση του συμβόλου και της σημασίας του στη σχέση.

Κάθε σύμβολο είναι πάντα το σύμβολο μιας απουσίας, ή καλύτερα, αναφέρεται σ’ ένα άλλο σύμβολο. Το σύμβολο είναι ένα σύμβολο της απουσίας των άλλων συμβόλων και αναφέρεται σ’ αυτά σχηματίζοντας συνδετικές αλυσίδες. Μέσω αυτών των αλυσίδων, το σύμβολο κινείται από σημαίνον σε σημαίνον.

Όταν αυτή η κίνηση διαταράσσεται, τότε, είναι μέσω της ερμηνείας που ο ασθενής αναδιοργανώνει τον εαυτό του, σχηματίζει ένα νόημα. Αυτό το νόημα γίνεται προσωπικό μέσω της ερμηνείας του θεραπευτή. Η αίσθηση του θεραπευτή βοηθά επίσης την αναζήτηση νέων τρόπων λειτουργικότητας και φέρνει σε καλύτερη επαφή μια επιθυμία που είναι ταυτόχρονα μοναδική και προσωπική.

Αυτή η προσωπική επιθυμία με τη σειρά της, μας φέρνει πιο κοντά στον παλμό της σημασίας. Η σημασία είναι διαφορετική σε κάθε χρονική στιγμή της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Στην οργονοθεραπεία, αυτό γίνεται πιο ξεκάθαρο λόγω της ανάμειξης των ενεργειακών πεδίων. Όταν ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή στο να βρει ένα νόημα, να δηλώσει τις προσωπικές του επιθυμίες, τότε αυτές μεταδίδονται στον θεραπευτή μέσω του ενεργειακού πεδίου. Πραγματοποιείται μια επέκταση.

Κάθε ξεχωριστή στιγμή σημασίας, μας ωθεί στο να αναζητήσουμε μια επέκταση, αναφορικά με την ενέργεια. Για να επιτύχουμε αυτή την επέκταση, πρέπει να καταλάβουμε το ρόλο που παίζει στη διαδικασία που αναπτύσσεται μέσα από τη θεραπευτική σχέση.

Επομένως, αυτές οι στιγμές αποτελούνται από συναίσθημα και καλύπτονται από ένα περίβλημα – το χρόνο έκφρασης του συναισθήματος – όπου οι λέξεις είναι μόνο μία από τις πολλές μορφές έκφρασης.

Ο Reich επεσήμανε ότι η χαρακτηριολογική θωράκιση έχει και αυτή τις δικές της μορφές έκφρασης^[1]. Το αγαπημένο της μέσο έκφρασης είναι η μυϊκή σύσπαση. Αυτή η σύσπαση έχει σαν σημείο εκκίνησης το ενεργειακό πεδίο.

Η γλώσσα είναι επίσης μια από τις μορφές έκφρασης της χαρακτηριολογικής θωράκισης και συνεπώς, η θωράκιση μπορεί να ανιχνευτεί μέσω της γλώσσας – μιας γλώσσας που απεικονίζει τα πάντα, από τη περιστασιακή σύσπαση που προκαλείται από πόνο ως τη ρηχή καθημερινή ζωή και από την έλλειψη συναισθήματος και τη ρηχή συναισθηματικότητα ως τη συναισθηματική πληγή.

Η ομιλούμενη λέξη μπορεί επίσης να είναι ένα σύμβολο γι’ αυτή την έκφραση. Αποτελείται από σύμβολα που μπορεί από μόνα τους να αποτελέσουν ένα σύμπτωμα ή ακόμα και ένα συμβολιζόμενο σύμπλεγμα, ένα σύνδρομο. Πιο συγκεκριμένα, το σύμπτωμα μπορεί να εκδηλωθεί ως ένα σύμβολο και το σύμβολο ως ένα σύμπτωμα.

Το "σύμπτωμα" είναι ελληνική λέξη και ετυμολογικά σημαίνει "τυχαίο γεγονός/περιστατικό, σύμπτωση". Σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία, είναι ακόμα ένα σύμβολο που βοηθά στην αντίληψη του όλου. Στην οργονοθεραπεία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναστραφεί η σύσπαση.

Το σύμβολο σαν ένα σύμπτωμα ή ακόμα και σαν ένα σύνδρομο, δείχνει μια κατάσταση όπου αυτή καθ’ αυτή η επικοινωνία εκφράζει την οδύνη. Στην ψυχοθεραπεία, αυτό γίνεται ξεκάθαρο με συγκεκριμένες συμπεριφορές ή συναισθήματα, που συχνά τίθενται ως παράπονα, όπου ένα συγκεκριμένο σύμβολο μπορεί να είναι το εμπλεκόμενο στοιχείο.

Έτσι, βοηθώντας τον ασθενή να αποκρυπτογραφήσει αυτά τα σύμβολα, τον βοηθάμε να επαναπροσδιορίσει ή μάλλον να βρει την πορεία που είχε χάσει όταν συνέβη αυτό το περιστατικό.

Είναι γνωστό ότι κάθε περιστατικό ή σύσπαση, έχει μια διαφορετική στιγμή προέλευσης και ένα διαφορετικό ρόλο μέσα στη γλώσσα της θωράκισης. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει επίσης να υπάρχει και μια διαφορετική σημασία σε κάθε στιγμή της θεραπευτικής διαδικασίας. Με την κατανόηση του ρόλου της σημασίας στη διαδικασία, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες να επιτευχθεί μια στιγμή επέκτασης.

Από την άλλη πλευρά, αν αγνοηθεί η ανάγκη για σημασία, αυτό μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα τυχαίο παιχνίδι λέξεων ή σε μια επιφανειακή κουβέντα, αφού καθώς ακούει ο θεραπευτής, τα μάτια του ασθενή αναζητούν σημασία  στις συμπεριφορές, χειρονομίες ή λέξεις του θεραπευτή, όσο και αν αυτές μπορεί να μην έχουν κανέναν τέτοιο σκοπό. 

Οι λέξεις, χειρονομίες και συμπεριφορές, έχουν έναν σκοπό μέσα σε κάθε στιγμή από την οποία περνά η θεραπευτική σχέση. Η σημασία τους δεν μπορεί να διαχωριστεί απ’ αυτό τον σκοπό.

Όπως η σημασία παίζει διαφορετικό ρόλο σε κάθε ξεχωριστή στιγμή μιας ψυχοθεραπείας και πρέπει να κατανοηθεί ο ρόλος της, ο ρόλος της σημασίας στη θεραπευτική στιγμή και η σημασία της είναι αδιαχώριστες, δηλ. μια συμπεριφορά, ένα συναίσθημα ή μια αφήγηση που παρουσιάζεται σε μια συγκεκριμένη στιγμή σαν αντίσταση, διαφέρει από το ίδιο περιεχόμενο σε μια διαφορετική στιγμή, όταν εμφανίζεται σαν ένας διαλύτης μεταβίβασης.

Η σημασία θα ελευθερώσει και άλλα σύμβολα που χρειάζεται να φανερωθούν, τα οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν λανθάνοντα μέσα στη συνδετική τους αλυσίδα. Αυτές οι συνδετικές αλυσίδες, οι οποίες διασταυρώνονται μεταξύ τους, σχηματίζουν αρκετές διαφορετικές γωνίες και κατευθύνσεις, όπως σ’ ένα δίκτυο. Η ενέργεια που δίνει ζωή σ’ αυτή τη συνδετική κίνηση, έρχεται από την πράξη της δηλοποίησης (γνωστοποίηση), από τη διαδικασία της σημασίας. Το νόημα είναι μια συγκεκριμένη κατεύθυνση η οποία έχει προικιστεί με μια μεγαλύτερη συγκέντρωση ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, ο τρόπος με τον οποίο τα σύμβολα συνδέονται στη συνδετική αλυσίδα, διαφέρει ανάλογα με τη δομή και το χαρακτήρα του ασθενή.

Υπάρχουν αρκετές κατάλληλες αναπαραστάσεις γι’ αυτό το δίκτυο συμβόλων. Η πιο προφανής γραφική αναπαράσταση, που φανερώνεται στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής σχέσης, έχει να κάνει με τη μορφή της επικοινωνίας που απαιτεί η ψυχική δομή και ο χαρακτήρας του Εγώ των υποκειμένων στην κοινή τους έκφραση.

Έτσι, αυτό που έχει νόημα και σημασία είναι αυτό που είναι καταγραμμένο σ’ ένα δίκτυο συμβόλων, ένα ιδιαίτερα σύνθετο, πολυδιάστατο και μη μονοσήμαντο δίκτυο. Η συνδετική αλυσίδα δεν είναι γραμμική.

Η νευρολογία της επικοινωνίας

Το σώμα είναι ύλη, χώρος, κίνηση, ενέργεια. Βασισμένο στην ίδια τη ζωή, έχοντας μια φυσική ιστορία που το περιέχει στα βιολογικά, ψυχικά και κοινωνικά της πλαίσια, το σώμα είναι κατά βάση δυναμικό. Προικισμένο με σεξουαλικότητα εδώ και πάνω από ενάμισι δισεκατομμύρια χρόνια και με ένα νευρικό σύστημα εδώ και πάνω από εξακόσια πενήντα εκατομμύρια χρόνια, κοινωνικοποιείται μόνιμα, σαν ανθρώπινο όν, μόνο εδώ και περίπου δέκα χιλιάδες χρόνια.

Η κληρονομιά της πληροφορίας που ταυτοποιεί ένα άτομο, μπορεί να αναπτύχθηκε προς χάριν της επικοινωνίας. Σχετικά με την επικοινωνία, λαμβάνοντας υπόψη την εισαγωγή της στο περιβάλλον (σεξουαλικότητα, νευρικό σύστημα, πολιτισμός), έχει μέσα σ’ όλα αυτά τα χρόνια αντέξει σε όλα τα τεστ προσαρμοστικότητας.

Έτσι, μπορούμε ήδη να αναπαραστήσουμε τη νευρολογία της επικοινωνίας. Τα έμβια όντα σχετίζονται με το περιβάλλον είτε με ανοιχτή στάση (άνοιγμα) είτε με κλειστή στάση (κλείσιμο). Η ομοιόσταση είναι ένα παράδειγμα μιας σχέσης μέσα από κλείσιμο. Οι δεκτικές δομές των αισθητηρίων οργάνων είναι παράδειγμα σχέσης μέσα από άνοιγμα.

Η ραϊχική έννοια της επέκτασης μπορεί να γίνει αντιληπτή ως σχεσιακή κίνηση κατευθυνόμενη από μια σχέση μέσα από άνοιγμα. Η έννοια της σύσπασης, μπορεί να γίνει αντιληπτή ως σχεσιακή κίνηση σε μια σχέση μέσα από κλείσιμο.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

Baker, E. F. (1974) Man in the Trap, ew York: Avon

Bean, O. (1971) Me and Orgone. New York: Fawcett

Boadella, D. (1974) Wilhelm Reich. Chicago: Regnery

Brandão,F. & da Silva, J. P. (1997) Armoured Language versus Unarmoured Language, http://www.orgonizando.psc.br (ανακτήθηκε από το διαδίκτυο στις 30/5/2004).

Lowen, A. (1958). The Language of the Body. Macmillan NY.

Lowen, A. (1967) The Betrayal of the Body, London: Collier

Lowen, A. (1976) Bioenergetics. New York: Penguin

Lowen, A. (1965) Love and Orgasm, New York: Macmillan

Man, W.E. (1973) Orgone, Reich, and Eros, N.Y.: Simon & Schuster

Reich, W. (1969) Character Analysis, N.Y. Farrar, Strauss, & Giroux

Reich, W. (1973) The function of the Orgasm, New York: Farrar St.

Reich, W. (1967) Listen, Little Man! New York: Farrar

Reich, W. (1971) The Mass Psychology of Fascism, NY: Farrar

Reich, W. (1962) The sexual Revolution, Farar

^[1] Η ανάλυση που κάνουμε προσεγγίζει το θέμα ενεργειακά κατά βάση, χρησιμοποιώντας τις έννοιες της ενεργειακής κίνησης, ενεργειακών πεδίων,  ενεργειακής φόρτισης, ενεργειακής επέκτασης κ.λ.π., που ανέπτυξε ο Wilhelm Reich σε σχέση με τη θεωρία του για τη λειτουργία του ψυχικού σώματος (αλλά και ολόκληρου του οργανισμού) όπου στηρίζεται η σωματική ψυχοθεραπεία γενικότερα.