Ο Αυστρο-ουγγαρός γιατρός και ψυχαναλυτής Wilhelm Reich (1897 – 1957), μαθητής και μετέπειτα συνεργάτης του Freud, έγινε σταδιακά ο πιο σημαντικός πρωτοπόρος της Σωματικής Ψυχοθεραπείας. Ο Reich προχώρησε πέρα από τη ψυχαναλυτική μέθοδο της ερμηνείας, εστιάζοντας στον «χαρακτήρα» του αναλυόμενου που αποτελεί τη βάση των συμπτωμάτων που εκδηλώνονται.
Η έννοια του «χαρακτήρα» αναφέρεται στον προσωπικό ιδιαίτερο ύπαρξης του καθενός μας. Περιλαμβάνει τις απόψεις για τον εαυτό μας και τον κόσμο αλλά κυρίως τις ασυνείδητες πεποιθήσεις μας που δημιουργήθηκαν με βάση τα παιδικά μας βιώματα και που -αφανώς- καθορίζουν την συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης μας. Υποστηρίζεται από την συγκεκριμένη στάση του σώματός μας, από μυϊκές συσπάσεις και αλληλεπιδρά με το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Αρνητικά παιδικά βιώματα δημιουργούν στοιχεία του Χαρακτήρα που προδιαθέτουν σε ψυχική δυσφορία και συμπτώματα. Αυτά τα παθογόνα στοιχεία του Χαρακτήρα -και όχι όλη η προσωπικότητα- είναι το αντικείμενο της θεραπευτικής «Ανάλυσης του Χαρακτήρα», την οποία παρουσίασε ο Reich στο ομότιτλο βιβλίο του το 1933.
Υπό αυτή τη θεώρηση, η αντίσταση του πελάτη στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας και στον ψυχοθεραπευτή, βασίζεται σε ψυχικές και σωματικές στάσεις του «χαρακτήρα». Το σώμα και ο νους αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και καθρεφτίζουν το ένα το άλλο, οπότε όλα τα νευρωτικά συμπτώματα έχουν και μια σωματική συνιστώσα.
Ο Reich εισήγαγε την έννοια «θωράκιση» που αναφέρεται στον αμυντικό μηχανισμό που αναπτύσσει ένα άτομο για να ανταπεξέλθει σε έντονες αισθήσεις και ανυπόφορα συναισθήματα. Η «θωράκιση» προκαλείται από τη συστηματική ματαίωση των συναισθηματικών αναγκών των παιδιών στα πρώτα χρόνια της ζωής τους και έχει χαρακτηρολογική και σωματική συνιστώσα. Η «Χαρακτηρολογική θωράκιση» αφορά στις τυπικές χαρακτηρολογικές στάσεις που αναπτύσσει το άτομο για να προστατευτεί από ανυπόφορες συγκινήσεις. Η «μυϊκή θωράκιση» αφορά στις μυϊκές συσπάσεις του σώματος που αναπτύσσει το άτομο για να καταστείλει έντονες αισθήσεις και ανυπόφορα συναισθήματα (π.χ. άγχος, θυμό, σεξουαλική διέγερση). Η μυϊκή και η χαρακτηρολογική θωράκιση εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό.
Η έννοια της «θωράκισης» καλύπτει την αμυντική και την αυτο-προστατευτική λειτουργία της απώθησης που ήταν ακρογωνιαίος λίθος της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Απωθούμε στο ασυνείδητο ό,τι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε προκειμένου να προστατευτούμε από την αναβίωση του πόνου. Οι συνήθεις σωματικές εντάσεις έχουν μια προστατευτική λειτουργία αλλά επίσης περιορίζουν και τη βίωση της ευχαρίστησης, του αυθορμητισμού και της χαράς της ζωής.
Ο Reich παρατήρησε το νευροφυτικό ή αυτόνομο νευρικό σύστημα μέσα στη θεραπεία, διαπιστώνοντας ότι οι νευροφυτικές αντιδράσεις του σώματος αντιστοιχούσαν στην ερμηνεία και στη χαλάρωση των αντιστάσεων του χαρακτήρα. Αυτές οι νευροφυτικές αντιδράσεις ήταν ακούσιες δηλ. πέρα από τον έλεγχο του νου και παρατηρούνταν π.χ. στον ρυθμό της αναπνοής, σε μια αλλαγή στο χρώμα ή στη θερμοκρασία του δέρματος, σε μυϊκές συσπάσεις, στη λειτουργία της περίσταλσης κοκ. Ενίοτε υπήρχε ταυτόχρονη συναισθηματική εκφόρτιση και ανάκληση απωθημένων τραυμάτων, εικόνων και αναμνήσεων. Μακροπρόθεσμα, αυτές οι αλλαγές στη νευροφυτική ροή και αυθορμητισμό, μπορούσαν σωρευτικά να προκαλέσουν ορατές μεταβολές στη μυοσκελετική στάση και στις αντίστοιχες χαρακτηρολογικές στάσεις.
Ο Reich χρησιμοποίησε τον όρο «Νευροφυτοθεραπεία» για να περιγράψει αυτό τον τρόπο δουλειάς με το σώμα, την οποία θεώρησε ως «μια ανάλυση του χαρακτήρα στο επίπεδο του σώματος».
Η Νευροφυτοθεραπεία είναι μέθοδος αποκατάστασης της υγιούς λειτουργίας του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος μέσω συγκεκριμένων σωματικών τεχνικών και ασκήσεων που ακολουθούνται από λεκτική έκφραση και επεξεργασία.
Οι ασκήσεις της Νευροφυτοθεραπείας επιδρούν στην αναπνοή, στο μυϊκό τόνο και στη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων, επιδρούν βαθιά στον οργανισμό και στην ψυχική σφαίρα. Έτσι βελτιώνεται η συνολική ενεργειακή ισορροπία του οργανισμού, γιατί οι ψυχοσωματικές εντάσεις δεσμεύουν την ενέργειά του, που αλλιώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την υγεία και την δημιουργικότητα του ατόμου.
O Reich υποστήριξε ότι αν δεν γίνει επεξεργασία της «σωματικής θωράκισης», η θεραπευτική διαδικασία εύκολα περιορίζεται στη νοητική κατανόηση και επίγνωση. Οπότε μπορεί ο αναλυόμενος να έχει κατανοήσει την προέλευση των σωματικών/συναισθηματικών καταστάσεων που βιώνει αλλά να παραμένει παγιδευμένος εκεί όπως ήταν πάντα. Αν έχει συλλάβει τις εσωτερικές του συγκρούσεις μόνο νοητικά, η ζωτικότητά του μπορεί να παραμείνει εγκλωβισμένη στο σωματικό επίπεδο. Οι συγκρούσεις μεταξύ ανάγκης, ενέργειας και επιθυμίας από τη μία και φόβου, αναστολής και στοχασμού από την άλλη, μπορεί να ανακυκλώνονται και να εκδραματίζονται αδιάκοπα αντί να βιώνονται πραγματικά. Το σώμα μπορεί να βοηθήσει να έχουμε πρόσβαση σε όλη την ένταση και το δυναμικό της σύγκρουσης. Αυτό υποδηλώνει ότι το σώμα είναι το ίδιο αποτελεσματικό και αναγκαίο με το νου, σαν πεδίο της αλλαγής.
Οι ιδέες του Reich για τον «χαρακτήρα» και για την επεξεργασία της αντίστασης και της αρνητικής μεταβίβασης έγιναν ευρέως αποδεκτές στον ψυχαναλυτικό κόσμο ενώ η έμφαση που έδινε στην δουλειά με το σώμα, στην συναισθηματική εκφόρτιση και στη σεξουαλικότητα, συνεχίστηκε και αναπτύχθηκε από διάφορες νέο-ραϊχικές και βιενεργητικές σχολές.
Κάντε το τεστ Ανάλυσης του Χαρακτήρα.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
