Πριν από την άφιξη των Ισπανών κατακτητών, οι Αζτέκοι που ζούσαν στο σημερινό Μεξικό είχαν μια φιλοσοφικά πλούσια κουλτούρα, με ανθρώπους που ονόμαζαν «φιλοσόφους». Η φιλοσοφική σκέψη τους έχει καταγραφεί σε χειρόγραφα από Χριστιανούς κληρικούς στα μέσα του 16ου αιώνα.
Τους ενδιέφερε το πως μπορείς να διαγάγεις μια καλή ζωή. Εστίασαν στις συνθήκες που ζούμε στη Γη, υποστηρίζοντας ότι η Γη είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στα λάθη, όπου τα σχέδιά μας είναι πιθανό να αποτύχουν και οι φιλίες συχνά προδίδονται. Τα καλά πράγματα έλεγαν, έρχονται μόνο σε συνδυασμό με κάτι ανεπιθύμητο. Και αξίωναν ότι η Γη δεν είναι καλό μέρος, δεν είναι ένας τόπος χαράς, ένας τόπος ικανοποίησης, αλλά ένα μέρος χαράς μαζί με κούραση και χαράς μαζί με πόνο και πάνω απ’ όλα, ένα μέρος όπου όλες οι πράξεις και οι ενέργειές μας έχουν μόνο μια φευγαλέα ύπαρξη. Οι ζωές μας στη γη είναι σύντομες και όλα όσα αγαπάμε σύντομα θα γίνουν σκόνη και τέφρα.
Αυτό που οι Αζτέκτοι φιλόσοφοι ήθελαν πραγματικά να μάθουν ήταν, πώς πρέπει κάποιος να ζει, δεδομένου ότι ο πόνος και η παροδικότητα είναι αναπόφευκτα χαρακτηριστικά των συνθηκών μας. Θεώρησαν ότι αυτά τα δεδομένα δεν είναι λόγοι απελπισίας, αλλά αντίθετα, θέτουν τις προϋποθέσεις για να διαγάγουμε μια ζωή άξια λόγου. Αποφάνθηκαν ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να ζήσουμε μια ζωή που αξίζει, μια ζωή καλά ριζωμένη. Η λέξη που χρησιμοποίησαν οι Αζτέκοι είναι neltiliztli που σημαίνει καλά ριζωμένη, αυθεντική, αληθινή.
Ο συμβολισμός της λέξης, είναι το ρίζωμα, όπως κάνει ένα δέντρο, ώστε να μπορείς να αποφεύγεις την ολίσθηση στη γη. Μια τέτοια ζωή είναι «αληθινή» και, επειδή είναι ο υψηλότερος σκοπός που επιδιώκουμε, θα μπορούσε να αποτελεί το αντίστοιχο αυτού που στην «Δύση» αποκαλούμε «καλή ζωή».
Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι η αληθινή ζωή είναι η καλή ζωή την οποία μπορούν να επιδιώξουν οι ανώτεροι άνθρωποι στις εσκεμμένες πράξεις τους. Σ’ αυτή τη φιλοσοφία, η ριζωμένη ζωή πρέπει να επιτευχθεί σε τέσσερα ξεχωριστά επίπεδα:
1. Ρίζωμα στο σώμα
Το πρώτο επίπεδο αφορά τον χαρακτήρα. Το ρίζωμα ξεκινά με το σώμα μας. Οι Αζτέκοι γείωναν τον εαυτό τους στο σώμα τους με ένα πρόγραμμα καθημερινών ασκήσεων ενδυνάμωσης και έκτασης, κάπως σαν τη γιόγκα. Έχουν βρεθεί ειδώλια με τις διάφορες στάσεις που μοιάζουν εκπληκτικά με τις στάσεις της γιόγκα, όπως η στάση του λωτού.
2. Ρίζωμα στην ψυχή
Σε δεύτερο επίπεδο, πρέπει να είμαστε ριζωμένοι στην ψυχή μας. Ο στόχος είναι να επιτύχουμε ένα είδος ισορροπίας μεταξύ της «καρδιάς», έδρας των επιθυμιών μας και του «προσώπου», έδρας της κρίσης μας. Αυτή την εξισορρόπηση είναι εφικτή μέσα από την καλλιέργεια αρετών που μας επιτρέπουν να λειτουργούμε στο μέσο.
3. Ρίζωμα στην κοινότητα/κοινωνία
Σε ένα τρίτο επίπεδο, χρειάζεται ρίζωμα στην κοινότητα, μέσω της συμμετοχής στα δρώμενά της. Το ρίζωμα αυτό στην κοινωνία των Αζτέκων μπορούσε να γίνει μέσα από την άσκηση ενός κοινωνικού ρόλου ως πατέρας, μητέρα, τεχνίτης, φιλόσοφος, βασιλιάς, πολεμιστής και ούτω καθεξής . Η επιτυχής επιτέλεση ενός τέτοιου ρόλου ήταν για τους Αζτέκους αιτία επαίνων, ενώ η αποτυχημένη επιτέλεση ήταν αιτία μομφής. Ένας άλλος τρόπος ριζώματος στην κοινωνία ήταν μέσα από τη συμμετοχή σε τελετές, οι οποίες ήταν αφενός μια πηγή κοινωνικής συνοχής και αφετέρου ένα είδος ηθικής εκπαίδευσης, εξάσκησης ή εξοικείωσης των ανθρώπων με τις αρετές που απαιτούνται για να διαγάγεις μια ριζωμένη ζωή.
4. Ρίζωμα στο Teotl
Τέλος, σε τέταρτο επίπεδο χρειάζεται να επιδιώξουμε να ριζώσουμε στο Teotl, το θεϊκό και ενιαίο ον της ύπαρξης. Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι ο «Θεός» ήταν απλώς η φύση, μια οντότητα που εμπεριέχει και τα δύο φύλα και η παρουσία της εκδηλώνεται με διαφορετικές μορφές.
Καθώς η πραγματικότητα βρίσκεται σε εξέλιξη, το να ριζώσουμε στο Teotl σημαίνει να ριζώσουμε στον τρόπο με τον οποίο τα πράγματα αλλάζουν μεταξύ τους.
Το ρίζωμα στο Teotl επιτυγχάνεται ως επί το πλείστον έμμεσα, μέσω των τριών παραπάνω επιπέδων. Ωστόσο, μερικές επιλεγμένες δραστηριότητες, όπως η σύνθεση φιλοσοφικής ποίησης, προσφέρει μια πιο άμεση σύνδεση. Η ομορφιά της ποίησης θεωρούνταν ότι ζει περισσότερο από τις παροδικές δημιουργίες στη γη. Τέτοιοι άμεσοι τρόποι συμπληρώνουν τους άλλους πιο έμμεσους τρόπους.
Για τους Αζτέκους, μια ζωή που διαγάγεται με αυτόν τον τρόπο, εναρμονίζει το σώμα, το μυαλό, τον κοινωνικό σκοπό και το ενδιαφέρον για τη φύση. Μια τέτοια ζωή, ισοδυναμεί με ένα είδος προσεχτικού χορού, που λαμβάνει υπόψη το σχηματισμό εδάφους της ολισθηρής γης και στον οποίο η ευχαρίστηση είναι κάτι περισσότερο από ένα τυχαίο χαρακτηριστικό. Το όραμα αυτό αποδίδει ξεκάθαρα την ιδέα της ευτυχίας των Ελλήνων φιλοσόφων, όπου η λογική και η ευχαρίστηση είναι εγγενείς στην βέλτιστη απόδοση της εκπλήρωσης της ζωής μας στον παγκόσμιο χάρτη.
Οι ζωές που είναι ριζωμένες (που διέπονται από γείωση) με αυτούς τους τέσσερις τρόπους, στο σώμα, την ψυχή, στην κοινωνία και στη φύση, θεωρούνταν ζωές που αξίζει να διαγάγονται, για τις οποίες αξίζει η θυσία, αν χρειαστεί. Η «ευτυχία» ή οι ευχάριστες συνειδητές καταστάσεις, δεν θα μπορούσαν να αποτελούν στόχο ικανό να οργανώσει τη ζωή μας στη γη.
Αυτή η προσέγγιση συνάδει με την επιλογή που έκανε ο Οδυσσέας στην Οδύσσεια του Ομήρου. Ενώ ο Οδυσσέας ζούσε στην Ιθάκη, έναν νησιωτικό παράδεισο, με την Θεά Καλυψώ για επτά χρόνια, εμφανίστηκε ο Θεός Ερμής και ενημέρωσε την Καλυψώ ότι οι Θεοί λυπήθηκαν τον Οδυσσέα και απαιτούσαν να τον απελευθερώσει. Η Καλυψώ δέχτηκε με την προϋπόθεση ότι ο Οδυσσέας έπρεπε να επιλέξει να φύγει οικειοθελώς. Έτσι λοιπόν η Καλυψώ, προσέφερε στον Οδυσσέα αυτά που θεωρητικά επιθυμεί ο καθένας: αθανασία, να μείνει αγέραστος, χαλαρότητα και άνεση σε ένα νησιωτικό παράδεισο με μια όμορφη Θεά, υπό την προϋπόθεση να μείνει μαζί της. Εκείνος όμως απέρριψε την πρότασή της και αντ’ αυτής, επέλεξε να βγει στην ανοιχτή θάλασσα με ένα ξεχαρβαλωμένο πλοίο για να αναζητήσει τη σύζυγο και το παιδί του. Ο Οδυσσέας αναγνώρισε ότι δεν είχε στο νησί εκείνες τις κοινωνικές σχέσεις που έκαναν τη ζωή του να αξίζει.
Όπως δειχνουν άτυπες μελέτες, οι περισσότεροι από μας θα έκαναν την ίδια επιλογή με τον Οδυσσέα αν δεν μας επιτρεπόταν να επιστρέψουμε για να δούμε την οικογένειά μας και τους αγαπημένους μας. Αυτό σημαίνει ότι εμείς οι άνθρωποι δεν φαίνεται να θέλουμε μια ευχάριστη ή «ευτυχισμένη» ζωή αλλά μια ζωή άξια λόγου.
Μ’ αυτή τη συλλογιστική, ίσως χρειάζεται να σταματήσουμε να αναζητούμε την ευτυχία, γιατί δεν είναι αυτό που πραγματικά θέλουμε. Δεν σχεδιάζουμε τη ζωή μας γύρω από καταστάσεις ευφορικών συναισθημάτων. Αυτό που ουσιαστικά επιθυμούμε είναι μια ζωή που αξίζει, μια ζωή με νόημα και σκοπό. Ίσως η προσέγγιση των Αζτέκων μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε το πλαίσιο μέσα από το οποίο μπορούμε να προσδιορίσουμε τι σημαίνει να ζούμε καλύτερα.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
Πηγές:
https://aeon.co/ideas/what-the-aztecs-can-teach-us-about-happiness-and-the-good-life
