Σε μια από τις ιστορίες που περιγράφεται στο Ταλμούδ[1], ο Ραβίνος Johanan, που ήταν γνωστός ως σπουδαίος θεραπευτής, αρρώστησε και ένας άλλος λόγιος και φίλος του, ο Ραβίνος Hanina πήγε να τον επισκεφθεί. Ο Ραβίνος Hanina ρωτάει τον άρρωστο φίλο του: «Είναι ευπρόσδεκτα τα βάσανά σου;» Ο Ραβίνος Johanan απαντά: «Ούτε αυτά ούτε η ανταμοιβή τους» [Κάποιες φορές ο ασθενής μπορεί να έχει κάποιο δευτερογενές όφελος από την ασθένειά του].
Και ο Ραβίνος Hanina του λέει: «Δώσε μου το χέρι σου.» Δίνοντας το χέρι του, τον σηκώνει από το κρεβάτι και επαναφέρει την υγεία του. Γιατί δεν μπορούσε ο Ραβίνος Johanan να σηκώσει τον εαυτό του; Με άλλα λόγια, αν ήταν τόσο μεγάλος θεραπευτής, γιατί δεν μπορούσε να θεραπεύσει τον εαυτό του; Και ο αφηγητής απαντά: «Ο κρατούμενος δεν μπορεί να ελευθερώσει τον εαυτό του από τη φυλακή».
Αυτή η σύντομη δήλωση είναι σημαντική για την κατανόηση της μορφής του Ραβίνου Johanan ως «πληγωμένου» θεραπευτή. Η μεταφορά του κρατούμενου είναι απλή αλλά ισχυρή: τα κλειδιά του κελιού βρίσκονται στην άλλη πλευρά της πόρτας. Ο κρατούμενος δεν μπορεί να να ελευθερώσει τον εαυτό του. Χρειάζεται το χέρι βοήθειας κάποιου έξω από τον εαυτό του. Δεν θα μπορέσει ποτέ να ελευθερώσει μόνος του τον εαυτό του. Η απομονωμένη «αυτοβοήθεια» είναι αδύνατη.
Ένα ανάλογο παράδειγμα μας δίνεται στο γνωστό μυθιστόρημα της Eleanor Porter (1913), Πολυάννα, ένα υπερβολικά αισιόδοξο κορίτσι που τα πρώιμα τραύματά της, το πάθος της να ξεπεράσει τη θλίψη της, η βαθιά αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση που διαθέτει την καθιστούν ικανή να εμπνέει τα άτομα που συναντά. Ενεργοποιεί το δικό τους «εσωτερικό θεραπευτή» και τους οδηγεί να πιστέψουν στην ικανότητά τους να υψώνονται πάνω από τον πόνο τους. Αξιοποιεί την ιστορία της για το πώς ξεπέρασε την πικρή απογοήτευση που ένιωσε ως μικρό παιδί όταν αντί για κούκλα της δόθηκαν πατερίτσες από το φιλανθρωπικό βοήθημα. Ο πατέρας της τότε την είχε πείσει ότι θα έπρεπε να είναι χαρούμενη που δεν χρειαζόταν πραγματικά τις πατερίτσες!
Ακολουθώντας αυτό το σκεπτικό, η Πολυάννα χρησιμοποιεί μια τεχνική θετικής σκέψης, το παιχνίδι της χαράς όπου καλείσαι να βρεις σε όλα κάτι για να χαρείς. Ωστόσο, προς το τέλος του μυθιστορήματος, η Πολυάννα μένει παράλυτη από ένα τροχαίο ατύχημα και η πίστη της στο παιχνίδι της χαράς ξεριζώνεται. Αυτό την καθιστά ανίσχυρη. Ακριβώς όπως ο Χείρων και ο Ραβίνος Johanan, αυτή η τόσο αποτελεσματική θεραπεύτρια μπορεί να βοηθήσει όλους εκτός από τον εαυτό της.
Αποκαρδιωμένη, μπαίνει σε μια βαθιά κατάθλιψη από την οποία δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι θα βγει. Μέσα από το νέο τραύμα και τη φάση κατάθλιψης, απελπισίας και αδυναμίας να θεραπεύσει τον εαυτό της, η Πολυάννα αναγνωρίζει πλήρως την αδυναμία της. Μαθαίνει ότι κι αυτή, σε αντίθεση με ό, τι της είπε ο πατέρας της, δεν είναι υπεράνω της ανάγκης για πατερίτσες - μια μεταφορά για την καθολική αδυναμία και ευαλωτότητα που έγινε κυριολεξία από το τροχαίο ατύχημα.
Τώρα, μετά το ατύχημα, όπως και ο Ραβίνος Johanan, μετά τη δική του ασθένεια, η Πολυάννα εξελίσσεται αντιμετωπίζοντας την υπαρξιακή της ευαλωτότητα. Αυτό σίγουρα την κάνει επίσης καλύτερη θεραπεύτρια για τους άλλους, γιατί τώρα μπορεί να κατανοήσει πλήρως τους δικούς της θεραπευόμενους. Έτσι πλέον αναδύεται η διαλεκτική και ανταποδοτική φύση στο μοντέλο του πληγωμένου θεραπευτή: σ’ αυτό το δύσκολο στάδιο, η Πολυάννα ανταμείβεται για το ενδιαφέρον και τις προσπάθειές της να φτιάξει τη διάθεση στους φίλους / θεραπευόμενούς της, βοηθούμενη τώρα εκείνη απ’ αυτούς. Καθώς της αποκαλύπτουν πόσα πολλά τους είχε προσφέρει και ότι συνεχίζουν την προσπάθειά τους να θεραπεύσουν τον εαυτό τους, η Πολυάννα αρχίζει να αναρρώνει από την απελπισία της. Έχοντας πλέον βρει και ενεργοποιήσει τον δικό τους «εσωτερικό θεραπευτή», γίνονται με τη σειρά τους πληγωμένοι θεραπευτές της Πολυάννα και μάλιστα στηρίζουν ο ένας τον άλλον!
[1] Το Ταλμούδ (στα εβραϊκά "διδασκαλία, μάθηση") είναι μια καταγραφή ραβινικών συζητήσεων που αφορούν το εβραϊκό δίκαιο, την εβραϊκή ηθική, ιστορία και έθιμα.
Πηγές
Babylonian Talmud. Ed. Isidore Epstein. London: Soncino P, 1990.
Benziman, Galia; Kannai, Ruth; and Ahmad, Ayesha. "The Wounded Healer as Cultural Archetype." CLCWeb: Comparative Literature and Culture 14.1 (2012): <https://doi.org/10.7771/1481-4374.1927>
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
