Ο Wilhelm Reich ήταν ο ιδρυτής της σωματικής ψυχολογίας. Έγραψε γύρω στα 20 βιβλία και 450 άρθρα. Έφερε το σώμα μέσα στη ψυχολογία. Ο όρος "Γλώσσα του Σώματος" είναι τώρα πλέον τετριμμένος. 

Όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Με τον Freud και τη ψυχανάλυση, τα πάντα ήταν το μυαλό. Ο Reich ήταν ο πρώτος που συμπεριέλαβε το σώμα στη ψυχανάλυση και που άγγιξε σωματικά τον πελάτη.

Πρώιμη ζωή

Ο Wilhelm Reich γεννήθηκε το 1897 στην ανατολική Αυστρο-ουγγαρία. Καταγόταν από μια εβραϊκή οικογένεια κτηματιών στη Ρουμανία, αλλά αφομοιώθηκε στην αυστηρή Γερμανική κουλτούρα και του απαγορεύτηκε να παίζει με παιδιά Εβραίων. Η οικογένειά του ήταν εύπορη, σνομπ, με φεουδαρχική νοοτροπία. Ο πατέρας του ήταν πολύ βάναυσος – τον χτυπούσε για ασήμαντες παραβάσεις και του έδινε άγριο ξύλο. Ήταν ένας κτηνώδης άνθρωπος με μια έντονη τάση ζήλιας.

Αντίθετα η μητέρα του ήταν τρυφερή, δοτική, όμορφη. Της άρεσε να χαϊδεύει τα μαλλιά του και να τον αγκαλιάζει. Δεν ήταν διανοούμενη. Λίγο μετά τη γέννηση του αδερφού του Wilhelm, του Robert, η μητέρα του έπρεπε να φύγει για θεραπεία, εξαιτίας κάποιου ψυχικού τραύματος που συνδεόταν με τη γέννηση του παιδιού και ο Wilhelm το εισέπραξε ως εγκατάλειψη. Ο Reich αναφερόταν σπάνια στον αδερφό του αλλά ήταν πολύ ανταγωνιστικοί – ανταγωνίζονταν συνεχώς για την αγάπη της μητέρας.

Ο ερωτικός δεσμός της μητέρας

Στην ηλικία μεταξύ 6 και 10, ο Reich είχε δασκάλους στο σπίτι και δεν του επέτρεπαν να παίζει με άλλα παιδιά. Εκείνο το διάστημα, η μητέρα του είχε δεσμό με έναν από τους δασκάλους. Όταν ήταν 12 χρόνων, ο Reich τα είπε όλα στον πατέρα του. Ήταν πολύ θυμωμένος μαζί της που δεν παρενέβη ποτέ όταν ο πατέρας του τον χτυπούσε – αυτός ήταν ο τρόπος του για να την εκδικηθεί. Εκείνη προσπάθησε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο. Μετά απ’ αυτό, ο πατέρας του την υποπτεύτηκε και για άλλες απιστίες και άρχισε να την χτυπάει κι αυτή όπως και τον Wilhelm. Όταν ο Reich ήταν 14, η μητέρα του αυτοκτόνησε. Στην αρχή ο Reich δε φάνηκε να έχει μετανιώσει – μετά ήρθε η ενοχή.

Ο θάνατος του πατέρα

Τρία χρόνια μετά την αυτοκτονία της μητέρας του, ο πατέρας του πέθανε. Είχε προηγουμένως πάθει πνευμονία αφού κάθισε μέσα στη βροχή. Η ασθένειά του θεωρήθηκε αυτο-προκαλούμενη.

Ο Reich δεν κατάφερε ποτέ να ολοκληρώσει την προσωπική του ψυχανάλυση. Ξεκίνησε πολλές φορές και πάντα διέκοπτε. Υπήρχαν τραύματα στην πρώιμη ζωή του με τα οποία του ήταν αδύνατο να καταπιαστεί.

Πρώιμες σεξουαλικές εμπειρίες

Σε ηλικία 3 ετών ήθελε να ρωτήσει από πού έρχονται τα μωρά. Ο Wilhelm και ο αδερφός του, έμεναν μόνοι με τους υπηρέτες πολύ χρόνο. Ο Wilhelm παρακολουθούσε μια σχέση που υπήρχε ανάμεσα στην υπηρέτρια και τον αμαξά. Είχε ερωτικές αισθήσεις καθώς κρυφάκουγε τις συζητήσεις τους όταν ήταν 4 ετών.

Στα 4½ έκανε μια δοκιμή με τη νταντά του Robert. Όπως το περιγράφει, σκαρφάλωσε στο κρεβάτι της, ενώ ο Robert κοιμόταν, πήγε από πάνω της, άγγιξε τα γεννητικά της όργανα, εκείνη δεν έφερε αντίρρηση και αυτός έδωσε τον καλύτερο εαυτό του. Ο Robert ξύπνησε και το είπε στον πατέρα του, ο οποίος τότε απαγόρεψε στον Wilhelm να κοιμάται με τους υπηρέτες. (Προηγούμενα το είχε δοκιμάσει με την υπηρέτρια ενώ αυτή κοιμόταν αλλά αυτή ξύπνησε και τον χαστούκισε και απείλησε να το πει στον πατέρα του.)

Στη συνέχεια είχε και άλλες τέτοιες εμπειρίες (ακόμα και με ζώα) ώσπου στα 11 συνουσιάστηκε με τη μαγείρισσα, το οποίο συνέχισε να γίνεται καθημερινά, επί χρόνια.

Γενικά είχε μανία με το σεξ. Έβλεπε τα γυναικεία στήθη ως σύμβολο της μητέρας. Μιλούσε με λαχτάρα για τη μητέρα. Η εμμονή του με το σεξ ίσως είχε σχέση με τη λαχτάρα του για αγάπη. Ποτέ δεν φιλούσε τα γυναικεία στήθη. Έλεγε: "Αυτό θα γίνει μόνο όταν βρω κάποια που μπορώ να αγαπήσω πραγματικά."

Παρά ή ίσως εξαιτίας αυτής της αξιοσημείωτης ιστορίας, ο Reich θεωρούσε ότι οποιοδήποτε είδος σεξουαλικής επαφής με τον πελάτη θα είναι πιθανά επιζήμιο για την ανάλυση.

Μετέπειτα γεγονότα

Η σχέση με τον Freud

Όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Reich ανέλαβε την οικογενειακή επιχείρηση και συνέχισε τις σπουδές του. Στα 18, κατατάχτηκε στο στρατό και δεν ξαναγύρισε ποτέ στην οικογενειακή φάρμα. Μετά το στρατό πήγε σε ιατρική σχολή στη Βιέννη. Για κάποιο διάστημα μοιράζονταν ένα διαμέρισμα με τον αδερφό του στη Βιέννη και ήταν πολύ φτωχός. Ο καθηγητής του τους καλούσε συνέχεια για φαγητό ώστε να μπορούν να τρώνε.

Ο Reich ήταν ανυπόμονος και πολύ έξυπνος. Σπούδασε με τον Freud και γοητεύτηκε με την έννοια της λίμπιντο, όμως τη θεωρούσε όχι απλά σαν ψυχική αλλά ως πραγματική ενέργεια. Το 1919 του επιτράπηκε να γίνει μέλος της ψυχαναλυτικής εταιρείας της Βιέννης ως προπτυχιούχος φοιτητής – πράγμα πολύ ασυνήθιστο. Θεωρούνταν ο αγαπημένος γιος του Freud. Έγινε υποδιευθυντής στην πολυκλινική του Freud στη Βιέννη, διευθυντής εκπαίδευσης στο ψυχαναλυτικό ινστιτούτο, υπεύθυνος εποτείας του εκπαιδευτικού προγράμματος για άλλους αναλυτές και είχε ανοιχτή πρόσκληση να επισκέπτεται τον Freud όποτε θέλει. Επίσης ασχολούνταν πολύ με τη μουσική.

Παντρεύτηκε την Annie Pink, ψυχαναλύτρια και σοσιαλίστρια. Στην ιατρική σχολή θεωρούνταν πολύ επιθυμητή, με μεγάλες πιθανότητες για επιτυχία κλπ.

Το 1927 ήρθε σε σοβαρή σύγκρουση με τον Freud. Ο Reich είχε ζητήσει από τον Freud να γίνει ο προσωπικός του θεραπευτής. Ο Freud αρνήθηκε – είχε την τακτική να μη γίνεται αναλυτής κανενός μέσα στη ψυχαναλυτική εταιρεία του. Σύμφωνα με τη γυναίκα του, ο Reich έβλεπε τον Freud σαν μια πατρική φιγούρα.

Ο Reich συμφωνούσε κατά βάση με τον Freud μέχρι τη δεκαετία του 1930. Όμως θεωρούσε ότι ο Freud στάθηκε πολύ στο μυαλό, δεν πήγε στο σώμα. Η ψυχαναλυτική θεωρία ήταν καλά ανεπτυγμένη αλλά οι θεραπευτικές τεχνικές είχαν μείνει πίσω. Μπορούσαν να περάσουν χρόνια χωρίς καμία θεραπεία και όταν επιτυγχάνονταν κάποιες θεραπείες, οι άνθρωποι συχνά δεν ήξεραν γιατί.

Σχετικά με τις δικές του ιδέες, ο Reich θεώρησε ότι ο Freud δεν μπορούσε να τις καταλάβει.

Το 1933, προσπάθησε να ενσωματώσει την ιδέα του Μαρξ στη ψυχανάλυση. Όταν οι κόρες του ήταν 2 και 4 ετών αντίστοιχα, τις έστειλε σε ένα κομμουνιστικό σχολείο, προς μεγάλη απογοήτευση της μητέρας τους. Ακόμα και τα τραγούδια που έλεγαν οι κόρες του, ο Reich ήθελε να είναι κομμουνιστικά.

Βερολίνο, Δανία, Σουηδία

Μετά τη Βιέννη μετακόμισε στο Βερολίνο. Η ψυχαναλυτική εταιρεία του Βερολίνου είχε πολλά προβλήματα με τις κομμουνιστικές του ιδέες και οι κομμουνιστές δυσκολεύονταν να δεχτούν τις ιδέες του για το σεξ.

Από κει πήγε στη Δανία. Το 1935 αποσύρθηκε απ’ όλες τις ψυχαναλυτικές οργανώσεις. Μετακόμισε στη Νορβηγία και συνέχεια εξοστρακίζονταν λόγω των ριζοσπαστικών του απόψεων. Στη Νορβηγία έγινε στόχος συκοφαντικής εκστρατείας από κάποια εφημερίδα. Το 1939, καθώς πλησίαζε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, μετακόμισε στις Η.Π.Α.

Η "Φροϊδική Αριστερά"

Ο Reich ήταν μέλος της "Φροϋδικής Αριστεράς" που περιελάμβανε τον εαυτό του, τους Marcuse, Fromm, Adorno, Horkeimer και τις άλλες προσωπικότητες της "κριτικής θεωρίας". Ήταν από τους πρώτους πολιτικούς ψυχολόγους. Επιχείρησε μια δημιουργική σύνθεση της ψυχανάλυσης και του μαρξιστικού σοσιαλισμού. Διώχθηκε και από τη ψυχαναλυτική εταιρεία και από το κομμουνιστικό κώμα σαν συνέπεια της έκδοσης του βιβλίου του "The Mass Psychology of Fascism (1933)".

Θάνατος στη φυλακή

Ο Reich ήταν ενεργό μέλος του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος στη δεκαετία του 1930. Το 1954, εποχή του Μακαρθισμού με την δίωξη των κομμουνιστών, οι ομοσπονδιακοί των Η.Π.Α. κυνήγησαν τον Reich και η Επιτροπή Τροφής και Φαρμάκων (FDA) των Η.Π.Α. απαγόρευσε την διακίνηση των συσκευών οργόνης μέσω των συνοριακών γραμμών. Επιπλέον, επέμεινε να καταστραφούν όλα τα βιβλία του Reich. Ένας συνεργάτης του Reich συνέχισε να διακινεί τις συσκευές και ο Reich φυλακίστηκε. Πέθανε από καρδιακή προσβολή στη φυλακή το 1957, σε ηλικία 60 χρόνων, μετά από δύο χρόνια στην ομοσπονδιακή φυλακή, την προηγούμενη μέρα που θα ζητούσε να αφεθεί ελεύθερος με περιοριστικά μέτρα. Ο γιος του, που ήταν 13 όταν φυλακίστηκε ο πατέρας του, είπε, "Κλάψε, μπορούμε να κλάψουμε μαζί" όταν τον επισκέφτηκε στη φυλακή και έτσι έκαναν. Μετά το θάνατο του Reich, οι περισσότεροι μαθητές δεν συνέχισαν το έργο του, αλλά η κόρη του Eva συνέχισε όπως και οι Ellsworth Baker και Alexander Lowen.

Η περίεργη συσκότιση του έργου του Reich

Αναμφισβήτητα ο Reich ήταν ένας από τους καινοτόμους και πρωτοπόρους διανοούμενους και θεραπευτές της ψυχολογίας του εικοστού αιώνα. Έφερε μόνος του το σώμα μέσα στην ψυχολογία, την εποχή που οι άλλοι καταπιάνονταν με το μυαλό και τα συναισθήματα αλλά η μόνη αναφορά στο σώμα ήταν σε επίπεδο φυσιολογίας ή νευροφυσιολογίας.

Τα περισσότερα βιβλία για την ιστορία της ψυχολογίας δεν κάνουν καμία αναφορά στον Reich, ενώ δεκάδες άλλοι σχεδόν ασήμαντοι μελετητές που έκαναν μόνο μικρές προσθήκες σε ιδέες άλλων, λαμβάνουν σημαντική μνεία. Αυτό είναι εντελώς περίεργο. Μπορεί κανείς να κάνει τις δικές του υποθέσεις σε σχέση με το γιατί η αμερικανική ψυχολογία αγνοεί σε μεγάλο βαθμό έναν άνθρωπο που ήταν από τους μεγαλύτερους συντελεστές της εξέλιξής της στον εικοστό αιώνα. (Υπάρχει ένας ενδιαφέρων παραλληλισμός με την μακρόχρονη αγνόηση των συμβολών από γυναίκες ψυχολόγους.) Όσο εκδιώχθηκε εν ζωή για την ενασχόληση του με θέματα που οι άλλοι ήθελαν να αποφύγουν, τόσο αγνοείται μετά το θάνατο.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr