Εάν οι άνθρωποι ήταν ορθολογικοί και ανοιχτόμυαλοι, τότε προκειμένου να διορθώσουμε τις ψευδείς πεποιθήσεις κάποιου, θα χρειαζόταν απλά να του παρουσιάσουμε κάποια σχετικά δεδομένα.
Ωστόσο, αυτή η προσέγιση φαίνεται ότι είναι μάταιη όπως έδειξε σχετική έρευνα (Lord, Ross, & Lepper, 1979) στην οποία οι συμμετέχοντες που τάσσονταν έντονα υπέρ ή κατά της θανατικής ποινής αγνόησαν εντελώς τα δεδομένα που υπονόμευαν την άποψή τους και μάλιστα επέμειναν ακόμη πιο σθεναρά στην αρχική τους άποψη.
Αυτό μάλλον συμβαίνει εν μέρει επειδή θεωρούμε ότι τα δεδομένα που έρχονται σε αντίθεση με τη δική μας άποψη, υπονομεύουν την αίσθηση της ταυτότητάς μας (Trevors, Muis, Pekrun, Sinatra & Winne, 2016). Επίσης, πολλοί από εμάς είμαστε υπερβολικά σίγουροι για το πόσο καλά κατανοούμε τα πράγματα (Johnson, Murphy, and Messer, 2016) και όταν πιστεύουμε ότι οι απόψεις μας είναι ανώτερες από άλλες, αυτό μας εμποδίζει να αναζητήσουμε περαιτέρω σχετικές γνώσεις (Hall & Raimi, 2018).
Όπως φαίνεται λοιπόν, είμαστε επι το πλείστον δογματικοί και φοράμε παρωπίδες.
Ο παραλογισμός και ο δογματισμός μας ίσως να μην είναι τόσο κακοί αν συνδυάζονταν με κάποια μετριοφροσύνη και αυτογνωσία, αλλά οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την τάση να υπερτιμούμε τις ικανότητες και τα κατορθώματά μας σε σύγκριση με τους άλλους όσον αφορά, για παράδειγμα, τις δεξιότητες οδήγησης, την ευφυΐα (Heck, Simons & Chabris, 2018) και την ελκυστικότητα. Αυτό το φαινόμενο έχει ονομαστεί Lake Wobegon Effect από τη φανταστική πόλη της λίμνης Wobegon στη ραδιοφωνική σειρά «A Prairie Home Companion», όπου «όλες οι γυναίκες είναι δυνατές, όλοι οι άντρες είναι ωραίοι και όλα τα παιδιά είναι πάνω από το μέσο όρο»!!!
Η ειρωνία είναι ότι, οι λιγότερο επιδέξιοι από εμάς είναι οι πιο επιρρεπείς στην υπερβολική αυτοπεποίθηση, φαινόμενο που ονομάζεται Dunning-Kruger, από τη σχετική έρευνα των Kruger & Dunning (1999). Αυτή η ματαιόδοξη υπερτίμηση του εαυτού μας φαίνεται να είναι πιο ακραία και παράλογη στην περίπτωση της ηθικής μας, για παράδειγμα, πόσο πιστεύουμε ότι είμαστε δίκαιοι και έχουμε αρχές (Tappin and McKay, 2017). Μάλιστα, ακόμη και οι φυλακισμένοι εγκληματίες πιστεύουν ότι είναι πιο καλοί, πιο αξιόπιστοι και πιο έντιμοι από το μέσο άνθρωπο της κοινωνίας (Sedikides, Meek, Alicke, & Taylor, 2014).
Οπότε τα στοιχεία δείχνουν ότι γενικά είμαστε ματαιόδοξοι και έχουμε υπερβολική αυτοπεποίθηση. Άρα μας λείπει μετριοφροσύνη και αυτογνωσία.
Η αυτογνωσία προϋποθέτει ενδοσκόπηση αλλά απ’ ότι φαίνεται αποφεύγουμε έντονα την ενδοσκόπηση. Στη σημερινή εποχή έχουμε στη διάθεσή μας πληθώρα από φθηνά και εύκολα προσιτά ερεθίσματα, βιβλία, βίντεο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κοκ. Δεν χρειάζεται ποτέ να είμαστε μόνοι, χωρίς να μιλάμε ή να μην κάνουμε τίποτα. Οι Wilson, Reinhard, Westgate, Gilbert, Ellerbeck, Hahn, Brown & Shaked (2014) μελέτησαν την κατάσταση του να είναι κάποιος μόνος με τις σκέψεις του και διαπίστωσαν ότι αυτό φαίνεται να αποτελεί μια δυσάρεστη εμπειρία. Μάλιστα, πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, ιδιαίτερα οι άντρες, επέλεξαν να κάνουν στον εαυτό τους ήπια ηλεκτροσόκ παρά να στερηθούν εξωτερικά αισθητήρια ερεθίσματα.
Γενικά στους συμμετέχοντες επι το πλείστον δεν άρεσε να περάσουν 6-15 λεπτών σε ένα δωμάτιο χωρίς να κάνουν τίποτα άλλο παρά να σκέφτονται ενώ τους άρεσε πολύ περισσότερο να κάνουν βαρετές εξωτερικές δραστηριότητες.
Το 67% των αντρών και 25% των γυναικών που συμμετείχαν προτιμούσαν να κάνουν στον εαυτό τους ηλεκτρικά σοκ (!!!) παρά να μείνουν μόνοι με τις σκέψεις τους. Οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να προτιμούν να κάνουν κάτι παρά τίποτα, ακόμα και αν αυτό το κάτι είναι αρνητικό.
Μια τελική επισήμανση
Δεν χρειάζεται να πτοούμαστε απ’ αυτά τα ευρήματα, καθώς είναι στο χέρι μας να δουλεύουμε με τον εαυτό μας, για να αναγνωρίσουμε τα βασικά ένστικτά μας και τις αδυναμίες μας, να τα κατανοήσουμε και να τα αντισταθμίσουμε καλλιεργώντας τις καλύτερες πτυχές μας. Αυτό σημαίνει η προσωπική ανάπτυξη.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
Βιβλιογραφία
Hall, M. P., & Raimi, K. T. (2018). Is belief superiority justified by superior knowledge? Journal of Experimental Social Psychology, 76, 290-306. doi:10.1016/j.jesp.2018.03.001
Heck, P. R., Simons, D. J., & Chabris, C. F. (2018). 65% of Americans believe they are above average in intelligence: Results of two nationally representative surveys. PLOS ONE, 13(7), e0200103. doi:10.1371/journal.pone.0200103
Johnson, D. R., Murphy, M. P., & Messer, R. M. (2016). Reflecting on explanatory ability: A mechanism for detecting gaps in causal knowledge. Journal of Experimental Psychology: General, 145(5), 573-588. doi:10.1037/xge0000161
Kruger, J., & Dunning, D. (1999). Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one's own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1121-1134. doi:10.1037//0022-3514.77.6.1121
Lord, C. G., Ross, L., & Lepper, M. R. (1979). Biased assimilation and attitude polarization: The effects of prior theories on subsequently considered evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 37(11), 2098-2109. http://dx.doi.org/10.1037/0022-3514.37.11.2098
Sedikides, C., Meek, R., Alicke, M. D., & Taylor, S. (2013). Behind bars but above the bar: Prisoners consider themselves more prosocial than non-prisoners. British Journal of Social Psychology, 53(2), 396-403. doi:10.1111/bjso.12060
Tappin, B. M., & McKay, R. T. (2016). The Illusion of Moral Superiority. Social Psychological and Personality Science, 8(6), 623-631. doi:10.1177/1948550616673878
The bad news on human nature, in 10 findings from psychology ? Christian Jarrett Ideas. (2018). Retrieved from https://aeon.co/ideas/the-bad-news-on-human-nature-in-10-findings-from-psychology
Trevors, G. J., Muis, K. R., Pekrun, R., Sinatra, G. M., & Winne, P. H. (2016). Identity and Epistemic Emotions During Knowledge Revision: A Potential Account for the Backfire Effect. Discourse Processes, 53(5-6), 339-370. doi:10.1080/0163853x.2015.1136507
Wilson, T. D., Reinhard, D. A., Westgate, E. C., Gilbert, D. T., Ellerbeck, N., Hahn, C., Shaked, A. (2014). Just think: The challenges of the disengaged mind. Science, 345(6192), 75-77. doi:10.1126/science.1250830
