Η Διπολική Διαταραχή χαρακτηρίζεται από δύο ή περισσότερα επεισόδια στα οποία η διάθεση και τα επίπεδα δραστηριότητας του ασθενή έχουν διαταραχθεί σημαντικά και η διαταραχή αυτή συνίσταται σε ορισμένες περιπτώσεις από μια έγερση της διάθεσης, αυξημένη ενέργεια και δραστηριότητα (υπομανία ή μανία) ενώ σε άλλες περιπτώσεις από πτώση της διάθεσης, μειωμένη ενέργεια και δραστηριότητα (κατάθλιψη).

Μόνο τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπομανίας ή μανίας ταξινομούνται ως διπολικά.

Στους ενήλικες, η μανία είναι συνήθως επεισοδιακή με έγερση της διάθεσης, αυξημένη ενέργεια και δραστηριότητα. Στα παιδιά, η μανία είναι συνήθως χρόνια παρά επεισοδιακή και συνήθως παρουσιάζεται σε μικτές καταστάσεις με ευερεθιστότητα, άγχος και κατάθλιψη. Στους ενήλικες και στα παιδιά, κατά τη διάρκεια της κατάθλιψης υπάρχει πτώση της διάθεσης και μειωμένη ενέργεια και δραστηριότητα.

Κατά τη διάρκεια ενός μεικτού επεισοδίου, η διάθεση μπορεί να αλλάζει πολύ γρήγορα. Κατά τη διάρκεια του μανιακού επεισοδίου, τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν μερικές στιγμές, ώρες ή, σπανιότερα, ημέρες.

Διαγνωστικά κριτήρια μανιακού επεισοδίου Διπολικής Διαταραχής

Για να διαγνωστεί διπολική διαταραχή σε ένα άτομο, χρειάζεται να πληρούνται όλα τα ακόλουθα κριτήρια (Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία):

• Για να διαγνωστεί διπολική διαταραχή, είναι απαραίτητο να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια για ένα μανιακό επεισόδιο. Επεισόδια υπομανίας ή μείζονος κατάθλιψης μπορεί να προηγούνται ή να έπονται του μανιακού επεισοδίου.

Μανιακό επεισόδιο

• • Μια ξεχωριστή περίοδος ασυνήθιστα και επίμονα ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης και ασυνήθιστα και επίμονα στοχευμένης συμπεριφοράς ή δραστηριότητας, που διαρκεί τουλάχιστον 1 εβδομάδα και εκδηλώνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (ή οποιαδήποτε διάρκεια αν κριθεί απαραίτητη η νοσηλεία του ατόμου).
  • Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης και της αυξημένης ενέργειας ή δραστηριότητας, τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα εξακολουθούν να υφίστανται (τέσσερα αν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη), είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό και αντιπροσωπεύουν μια σημαντική αλλαγή από τη συνηθισμένη συμπεριφορά:
    • Διογκωμένη αυτοεκτίμηση/αίσθηση μεγαλείου.
    • Μειωμένη ανάγκη για ύπνο (π.χ., αισθάνεται ξεκούραστος μετά από μόνο 3 ώρες ύπνου).
    • Πιο ομιλητικός απ’ ότι συνήθως.
    • Σωρεία ιδεών ή υποκειμενική αίσθηση ότι η σκέψεις τρέχουν.
    • Διάσπαση της προσοχής (η προσοχή πολύ εύκολα αποσπάται από ασήμαντα ή άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα).
    • Αύξηση στοχευμένης δραστηριότητας (κοινωνικής, επαγγελματικής, σχολικής ή σεξουαλικής) ή ψυχοκινητική διέγερση (δηλαδή, άσκοπη, μη στοχευμένη δραστηριότητα).
    • Υπερβολική συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν υψηλό ρίσκο οδυνηρών συνεπειών (π.χ., αγοραστική μανία, σεξουαλική απερισκεψία, ανόητες επιχειρηματικές επενδύσεις).
•  
  • Το μανιακό επεισόδιο προκαλεί σημαντική βλάβη στην κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργία ή απαιτεί νοσηλεία για την πρόληψη βλάβης στον εαυτό του ή στους άλλους ή υπάρχουν ψυχωτικά χαρακτηριστικά.
  • Το επεισόδιο δεν οφείλεται στις φυσιολογικές επιπτώσεις μιας ουσίας (π.χ. κατάχρηση ουσίας, φαρμακευτική αγωγή ή άλλη αγωγή) ή σε άλλη ιατρική κατάσταση.

Ένα πλήρες μανιακό επεισόδιο που προκύπτει κατά τη διάρκεια αντικαταθλιπτικής θεραπείας (π.χ., φάρμακα, ηλεκτροσπασμοθεραπεία) αλλά επιμένει σε επίπεδο πλήρους συνδρόμου πέρα από τη φυσιολογική επίδραση της θεραπείας αυτής, είναι επαρκές αποδεικτικό στοιχείο ενός μανιακού επεισοδίου και, ως εκ τούτου, μιας διπολικής διάγνωσης.

• Τα παραπάνω κριτήρια αποτελούν ένα μανιακό επεισόδιο. Τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου, απαιτείται για την διάγνωση της διπολικής διαταραχής.
• Η εμφάνιση του μανιακού και του μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου δεν εξηγείται καλύτερα από τη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, τη σχιζοφρένεια, τη σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή, την παραληρηματική διαταραχή ή άλλες ψυχωτικές διαταραχές.

Διαγνωστικά κριτήρια καταθλιπτικού επεισοδίου Διπολικής Διαταραχής

Για να διαγνωστεί καταθλιπτικό επεισόδιο διπολικής διαταραχής σε ένα άτομο, χρειάζεται να πληρούνται όλα τα ακόλουθα κριτήρια (Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία):

• Για να διαγνωστεί διπολική διαταραχή, είναι απαραίτητο να έχουν ισχύσει τα ακόλουθα κριτήρια για ένα μανιακό επεισόδιο στο παρελθόν.

Μανιακό επεισόδιο

• • Μια ξεχωριστή περίοδος ασυνήθιστα και επίμονα ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης και ασυνήθιστα και επίμονα στοχευμένης συμπεριφοράς ή δραστηριότητας, που διαρκεί τουλάχιστον 1 εβδομάδα και εκδηλώνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (ή οποιαδήποτε διάρκεια αν κριθεί απαραίτητη η νοσηλεία του ατόμου).
  • Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης και της αυξημένης ενέργειας ή δραστηριότητας, τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα εξακολουθούν να υφίστανται (τέσσερα αν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη), είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό και αντιπροσωπεύουν μια σημαντική αλλαγή από τη συνηθισμένη συμπεριφορά:
    • Διογκωμένη αυτοεκτίμηση/αίσθηση μεγαλείου.
    • Μειωμένη ανάγκη για ύπνο (π.χ., αισθάνεται ξεκούραστος μετά από μόνο 3 ώρες ύπνου).
    • Πιο ομιλητικός απ’ ότι συνήθως.
    • Σωρεία ιδεών ή υποκειμενική αίσθηση ότι οι σκέψεις τρέχουν.
    • Διάσπαση της προσοχής (η προσοχή πολύ εύκολα αποσπάται από ασήμαντα ή άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα).
    • Αύξηση στοχευμένης δραστηριότητας (κοινωνικής, επαγγελματικής, σχολικής ή σεξουαλικής) ή ψυχοκινητική διέγερση (δηλαδή, άσκοπη, μη στοχευμένη δραστηριότητα).
    • Υπερβολική συμμετοχή σε δραστηριότητες που έχουν υψηλό ρίσκο οδυνηρών συνεπειών (π.χ., αγοραστική μανία, σεξουαλική απερισκεψία, ανόητες επιχειρηματικές επενδύσεις).
•  
  • Το μανιακό επεισόδιο προκαλεί σημαντική βλάβη στην κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργία ή απαιτεί νοσηλεία για την πρόληψη βλάβης στον εαυτό του ή στους άλλους ή υπάρχουν ψυχωτικά χαρακτηριστικά.
  • Το επεισόδιο δεν οφείλεται στις φυσιολογικές επιπτώσεις μιας ουσίας (π.χ. κατάχρηση ουσίας, φαρμακευτική αγωγή ή άλλη αγωγή) ή σε άλλη ιατρική κατάσταση.

Ένα πλήρες μανιακό επεισόδιο που προκύπτει κατά τη διάρκεια αντικαταθλιπτικής θεραπείας (π.χ., φάρμακα, ηλεκτροσπασμοθεραπεία) αλλά επιμένει σε επίπεδο πλήρους συνδρόμου πέρα από τη φυσιολογική επίδραση της θεραπείας αυτής, είναι επαρκές αποδεικτικό στοιχείο ενός μανιακού επεισοδίου και, ως εκ τούτου, μιας διπολικής διάγνωσης.

• Τα παραπάνω κριτήρια αποτελούν ένα μανιακό επεισόδιο. Τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο κατά τη διάρκεια ζωής του ατόμου, απαιτείται για την διάγνωση της διπολικής διαταραχής.
• Για να διαγνωστεί καταθλιπτικό επεισόδιο διπολικής διαταραχής σε ένα άτομο, χρειάζεται να πληρούνται στο παρόν τα ακόλουθα κριτήρια για ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο.

Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο

• • Πέντε (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα ήταν παρόντα κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου 2 εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή από την προηγούμενη λειτουργικότητα. Τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα είναι είτε καταθλιπτική διάθεση ή απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. (Δεν συμπεριλαμβάνονται τα συμπτώματα που αποδίδονται ξεκάθαρα σε μια άλλη ιατρική κατάσταση.)

• • Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, όπως υποδεικνύεται είτε από υποκειμενικές αναφορές (π.χ., αισθάνεται λυπημένος, κενός, χωρίς ελπίδα) ή από παρατήρηση τρίτων (π.χ. το άτομο φαίνεται δακρυσμένο). (Στα παιδιά και τους εφήβους, μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση.)
  • Σημαντικά μειωμένο ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση σε όλες ή σχεδόν όλες, τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (όπως υποδεικνύεται είτε από υποκειμενικές αναφορές ή από παρατήρηση).
  • Σημαντική απώλεια βάρους χωρίς να κάνει δίαιτα ή αύξηση βάρους (πχ., μια αλλαγή μεγαλύτερη από 5% του σωματικού βάρους σε ένα μήνα), ή μείωση/αύξηση της όρεξης σχεδόν καθημερινά. (Στα παιδιά, λάβετε υπόψη τη δυσκολία να έχει την αναμενόμενη αύξηση σωματικού βάρους.)
  • Αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε μέρα.
  • Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά (που παρατηρείται από άλλους και όχι απλώς υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας ή επιβράδυνσης).
  • Κόπωση ή απώλεια ενέργειας σχεδόν κάθε μέρα.
  • Αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολική ή ακατάλληλη ενοχή (που μπορεί να είναι παραληρηματική) σχεδόν καθημερινά (όχι απλώς αυτοκατηγορία ή ενοχή για το ότι είναι άρρωστος).
  • Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα, σχεδόν κάθε μέρα (είτε από υποκειμενική αναφορά ή από παρατήρηση τρίτων).
  • Επαναλαμβανόμενες σκέψεις περί θανάτου (όχι απλώς φόβος θανάτου), επαναλαμβανόμενοι αυτοκτονικοί ιδεασμοί χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή μια απόπειρα αυτοκτονίας ή συγκεκριμένο σχέδιο για αυτοκτονία.
  • Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή βλάβη στην κοινωνική, επαγγελματική ή άλλους τομείς λειτουργικότητας.
  • Το επεισόδιο δεν οφείλεται στις φυσιολογικές επιπτώσεις μιας ουσίας ή σε μια άλλη ιατρική κατάσταση.

Οι αντιδράσεις σε μια σημαντική απώλεια (π.χ. πένθος, οικονομική καταστροφή, απώλειες από μια φυσική καταστροφή, μια σοβαρή ιατρική ασθένεια ή αναπηρία) μπορεί να περιλαμβάνουν αισθήματα έντονης θλίψης, μηρυκασμό γύρω από την απώλεια, αϋπνία, ανορεξία και απώλεια βάρους, δηλαδή συμπτώματα που αναφέρονται στα παραπάνω κριτήρια που ίσως να μοιάζουν με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Αν και τέτοιου είδους συμπτώματα μπορεί να είναι κατανοητά ή να θεωρούνται κατάλληλα σε σχέση με την απώλεια, πρέπει επίσης να εξεταστεί προσεκτικά η παρουσία ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου πέρα από τη φυσιολογική αντίδραση σε μια σημαντική απώλεια. Αυτή η απόφαση απαιτεί αναπόφευκτα την άσκηση της κλινικής κρίσης με βάση το ιστορικό του ατόμου και τα πολιτιστικά πρότυπα για την έκφραση της θλίψης στο πλαίσιο της απώλειας.

• • Η εμφάνιση του μανιακού και του μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου (ων) δεν εξηγείται καλύτερα από τη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, τη σχιζοφρένεια, τη σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή, την παραληρηματική διαταραχή ή άλλες ψυχωτικές διαταραχές.

Κοινωνικές δεξιότητες που επηρεάζονται στη Διπολική Διαταραχή

• Αυτοπεποίθηση
• Αισιοδοξία
• Αίσθηση του ανήκειν
• Κοινωνικότητα

Κατά τη διάρκεια των καταθλιπτικών επεισοδίων της διπολικής διαταραχής, τα άτομα στερούνται αυτών των κοινωνικών δεξιοτήτων ενώ κατά τη διάρκεια των μανιακών επεισοδίων έχουν όλες αυτές τις κοινωνικές δεξιότητες σε υπερβολικό βαθμό.

Κατά τη διάρκεια των μικτών επεισοδίων της διπολικής διαταραχής, τα άτομα μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων.

Η πορεία της διπολικής διαταραχής

Το πρώτο επεισόδιο μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία από την παιδική ηλικία μέχρι τα γηρατειά. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 18 για άνδρες και γυναίκες. Περισσότερο από το 90% των ατόμων που έχουν ένα μανιακό επεισόδιο, στη συνέχεια έχουν και μελλοντικά επεισόδια.

Οι ασθενείς με διπολική διαταραχή που δεν έχουν λάβει βοήθεια, έχουν συνήθως 8 έως 10 επεισόδια μανίας και κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής τους. Συχνά, μπορεί να μεσολαβήσουν 5 ή περισσότερα χρόνια μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου επεισοδίου αλλά στη συνέχεια τα επεισόδια γίνονται πιο συχνά και πιο σοβαρά. Υπάρχει σημαντική μείωση των συμπτωμάτων μεταξύ των επεισοδίων αλλά το 25% των πασχόντων συνεχίζει να εμφανίζει αστάθεια διάθεσης ή ήπια κατάθλιψη. Περίπου 30% εμφανίζουν σοβαρή δυσλειτουργία στην επαγγελματική τους δραστηριότητα μεταξύ των οξέων επεισοδίων.

Η διπολική διαταραχή μπορεί να αναπτύξει ψυχωτικά συμπτώματα, τα οποία εμφανίζονται μόνο κατά τη διάρκεια σοβαρών μανιακών, μικτών ή καταθλιπτικών επεισοδίων. Αντίθετα, τα ψυχωτικά συμπτώματα στη σχιζοφρένεια μπορεί να εμφανιστούν όταν δεν υπάρχει μανία ή κατάθλιψη. Μετά από ψύχωση, συνήθως δεν υπάρχει καλή αποκατάσταση.

Τα μανιακά επεισόδια συνήθως αρχίζουν ξαφνικά και διαρκούν περίπου 6 εβδομάδες. Τα καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν περίπου 11 εβδομάδες και σπανίως για περισσότερο από ένα χρόνο, με εξαίρεση τους ηλικιωμένους.

Επιπλοκές

Τα μανιακά επεισόδια συχνά οδηγούν σε σχολική αποτυχία, επαγγελματική αποτυχία, διαζύγιο, κακοποίηση παιδιών, τυχερά παιχνίδια, υπερβολικό χρέη, βία ή άλλα επεισόδια αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Στη διπολική διαταραχή, η ψύχωση δεν προκύπτει όταν η διάθεση είναι φυσιολογική (σε αντίθεση με τη σχιζοφρένεια).

Αυτοκτονικός ιδεασμός και αυτοκτονικές απόπειρες είναι πιο πιθανό να συμβούν όταν το άτομο βρίσκεται σε καταθλιπτική ή μικτή κατάσταση.

Η κακοποίηση παιδιών, συζύγου ή άλλη βίαια συμπεριφορά μπορεί να προκύψει κατά τη διάρκεια σοβαρών μανιακών επεισοδίων ή κατά τη διάρκεια επεισοδίων με ψυχωτικά χαρακτηριστικά.

Τα άτομα με διπολική διαταραχή έχουν γνωστικές δυσλειτουργίες, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην διαταραγμένη επαγγελματική και κοινωνική επίδοση. Αυτές οι γνωστικές δυσλειτουργίες συχνά είναι μόνιμες, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν μανιακά ή καταθλιπτικά επεισόδια.

Συννοσηρότητα

Η συννοσηρότητα είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση, στη διπολική διαταραχή. Οι πιο συχνές διαταραχές που συνυπάρχουν με τη διπολική διαταραχή είναι οι αγχώδεις διαταραχές (75%) και η εξάρτηση από το αλκοόλ (50%). Άλλες διαταραχές που μπορεί να συνυπάρχουν είναι κατάχρηση ουσιών, Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ / ADHD), Διασπαστική Διαταραχή (DID) και Διαταραχή Ελέγχου των Παρορμήσεων και Συμπεριφοράς. Επίσης το μεταβολικό σύνδρομο και οι ημικρανίες είναι πιο συνήθη στα άτομα με διπολική διαταραχή σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.

Δείτε επίσης  Αιτιολογία και θεραπευτική αντιμετώπιση της Διπολικής Διαταραχής

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr