Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από επεισόδια έντονου, ανεξέλεγκτου  φόβου ή άγχους που μπορεί να εμφανίζονται ξαφνικά και χωρίς να υπάρχει κάποιος προφανής λόγος. Αυτές οι λεγόμενες προσβολές πανικού (ή κρίσεις πανικού) μπορεί να παρουσιάζονται αρκετά συχνά ή μόνο κάπου κάπου και συνήθως διαρκούν λίγα λεπτά της ώρας.

Η διαταραχή πανικού εμφανίζεται σε ποσοστό περίπου 1.5-3.5% του γενικού πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά ανάμεσα στην εφηβεία και την ηλικία των 35 και φαίνεται να συνδέεται με σημαντικές μεταβατικές περιόδους ή γεγονότα που φέρνουν μεγάλο στρες (αποφοίτηση, γάμος, απόκτηση πρώτου παιδιού, μια σημαντική απώλεια, χωρισμός, ατύχημα  κ.λ.π.)

Τα συμπτώματα της προσβολής πανικού περιλαμβάνουν: ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρεμούλα ή έντονο τρόμο, αίσθημα δύσπνοιας ή πλακώματος στο στήθος, αίσθημα πνιγμού, πόνο ή δυσφορία στο στήθος, ναυτία, αίσθημα ζάλης ή λιποθυμίας, αίσθημα μη πραγματικότητας ή αποστασιοποίησης από τον εαυτό, φόβο απώλειας του ελέγχου ή ότι τρελαίνεται, φόβο ότι θα πεθάνει, μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα, ρίγη ή ξαφνικά αισθήματα ζέστης.

Οι προσβολές πανικού μπορεί να συμβούν σε όλες τις φοβικές διαταραχές καθώς και σε άλλες αγχώδεις διαταραχές.

Ποια είναι η προέλευση των προσβολών πανικού;

Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, η προσβολή πανικού αποτελεί πολύ σημαντικό μέρος της κατασκευής μας. Αντιστοιχεί στο ανακλαστικό πάλης ή φυγής που δημιουργείται σαν απάντηση σε κάποιον εξωτερικό κίνδυνο και περιλαμβάνει την υποκειμενική αίσθηση φόβου μαζί με φυσιολογικές μεταβολές (επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, επιτάχυνση της αναπνοής, τρέμουλο των μυών, μετακίνηση του αίματος  προς τους μεγάλους μυς) που προετοιμάζουν το σώμα για την απαιτούμενη μυϊκή δραστηριότητα (πάλη ή φυγή).

Αυτές οι αντιδράσεις έχουν αξία επιβίωσης στις συνθήκες για τις οποίες αναπτύχθηκαν αρχικά: πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, η ζωή του ανθρώπου περιείχε πολλούς φυσικούς κινδύνους (άγρια ζώα, εχθρικές φυλές) στους οποίους έπρεπε να μπορεί να αντιδρά πολύ γρήγορα. Οπότε γιατί πολλοί από μας παθαίνουμε προσβολή πανικού σε ένα συγκριτικά ασφαλές σύγχρονο περιβάλλον; Γιατί κάποιοι άνθρωποι παθαίνουν προσβολές πανικού ενώ κάποιοι άλλοι όχι ή γιατί μπορεί ξαφνικά να αρχίσουμε να έχουμε προσβολές πανικού;

Η απάντηση βρίσκεται στα επίπεδα στρες που έχουμε στη ζωή μας. Το στρες προκαλείται από τον τρόπο που αντιδρούμε σε μια κατάσταση. Όταν ένας άνθρωπος είναι γενικά στρεσαρισμένος ή αγχώδης, μειώνονται οι αντιστάσεις του και πυροδοτείται πιο εύκολα ο ευαίσθητος μηχανισμός της αντίδρασης πάλης ή φυγής, ειδικά αν υπάρχει προδιάθεση.

Όταν συμβεί μια προσβολή πανικού σε μια δεδομένη κατάσταση, το μυαλό μπορεί εύκολα να μάθει να φοβάται αυτή την κατάσταση και η αντίδραση πανικού "ρυθμίζεται" έτσι ώστε να πυροδοτείται από αυτήν.

Επίσης, ο ασθενής μπορεί να συμβάλλει στην πρόκληση προσβολών, παρερμηνεύοντας κάποια "φυσιολογικά" συμπτώματα (π.χ. ταχυκαρδία λόγω άσκησης, λήψης καφέ ή φαρμάκων) ως συμπτώματα πανικού και τελικά να τον προκαλέσει ο ίδιος λόγω του άγχους του.

Επιπλοκές της διαταραχής πανικού

Χωρίς θεραπεία, η διαταραχή πανικού μπορεί να επιβαρύνει σοβαρά την ποιότητα ζωής του ατόμου. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με διαταραχή πανικού είναι πιο επιρρεπείς στην κατάχρηση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικά) και στην κατάθλιψη, ξοδεύουν πολύ χρόνο σε νοσοκομεία και λιγότερο χρόνο σε ευχάριστες δραστηριότητες.

Ένας άμεσος κίνδυνος είναι ότι συχνά οδηγεί σε αγοραφοβία ή άλλη φοβία, γιατί αν κάποιος έχει υποστεί μια προσβολή πανικού σε κάποια κατάσταση μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει παρόμοιες καταστάσεις, π.χ. αν συνέβη καθώς οδηγούσε, ίσως αρχίσει να αποφεύγει την οδήγηση και τελικά να αναπτύξει φοβία για την οδήγηση.

Πώς θα αναγνωρίσετε τους πανικούς

Επειδή τα συμπτώματα πανικού μοιάζουν με τα συμπτώματα άλλων ασθενειών (καρδιάς, πνευμόνων, νευρικού συστήματος), οι ασθενείς επισκέπτονται πολλούς γιατρούς πριν πάρουν μια σωστή διάγνωση του προβλήματος και λίγοι ακολουθούν την κατάλληλη γι’ αυτούς θεραπεία.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι το βασικό σύμπτωμα της διαταραχής πανικού είναι ο συνεχής, επίμονος φόβος για μελλοντικές προσβολές πανικού.

Αν υποφέρετε από επαναλαμβανόμενες προσβολές και ειδικά αν φοβάστε συνεχώς ότι θα έχετε μια νέα προσβολή, τότε χρειάζεται να βρείτε έναν έμπειρο επαγγελματία ψυχικής υγείας για να σας βοηθήσει. Να θυμάστε ότι μόνο ένας ειδικός μπορεί να κάνει έγκυρη διάγνωση.

Θεραπεία

Το πρώτο μέρος της θεραπείας είναι η ενημέρωση του ασθενή για το τι ακριβώς είναι η διαταραχή πανικού και για το πόσοι άλλοι υποφέρουν απ’ αυτή. Πολλοί άνθρωποι με προσβολές πανικού ανησυχούν ότι μπορεί να "τρελαθούν" ή να πάθουν καρδιακή προσβολή. Οπότε χρειάζεται να μάθουν να βλέπουν την κατάσταση με πιο ρεαλιστικό και θετικό τρόπο.

Επίσης χρειάζεται να αναγνωρίσουν τι είναι αυτό που πυροδοτεί τις προσβολές πανικού τους. Ίσως είναι μια σκέψη, μια κατάσταση ή κάποια μικρή μεταβολή στον χτύπο της καρδιάς. Όταν ο ασθενής κατανοήσει ότι η προσβολή και το ερέθισμα είναι δύο ξεχωριστά πράγματα, αυτό το ερέθισμα αρχίζει να χάνει την ικανότητα του να προκαλεί πανικό.

Η θεραπεία των πανικών περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές που αφορούν: αποσύνδεση του πανικού από συγκεκριμένες καταστάσεις, εξοικείωση με συμπτώματα παρόμοια του πανικού ώστε να μην τρομοκρατείται χωρίς λόγο, εκπαίδευση στη θετική σκέψη, στη φυσιολογική αναπνοή, στη χαλάρωση και στη διαχείριση των φοβικών καταστάσεων.

Όμως πέρα και πάνω από τις επιμέρους τεχνικές που μπορεί να ανακουφίσουν τα συμπτώματα του φόβου, μόνο μια ολοκληρωμένη ψυχοθεραπεία βάθους μπορεί να δώσει μόνιμη λύση στο πρόβλημα, βοηθώντας να αποκαλυφθούν οι βαθύτερες αιτίες που κρύβονται πίσω από τον πανικό (π.χ. εσωτερικές συγκρούσεις, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τραύματα παιδικής ηλικίας) και οι εσωτερικοί φόβοι που "προβάλλονται" σε εξωτερικά αντικείμενα και καταστάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία που είναι κατάλληλη για σας, πρέπει να εφαρμόζεται από ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας μετά από λεπτομερή εξέταση της κατάστασης και διάγνωση του προβλήματος.

Κάποιες χρήσιμες συμβουλές για να βοηθήσετε τον εαυτό σας

• Εξοικειωθείτε με τα συμπτώματα της προσβολής πανικού. Θα σας ανακουφίσει αρκετά από το άγχος, αφού δεν θα φοβάστε ότι μπορεί να τρελαθείτε ή να πάθετε καρδιακή προσβολή.
• Μάθετε να αποδέχεστε το άγχος αντί να μάχεστε ενάντιά του. Παρατηρήστε το χωρίς κριτική για το αν είναι καλό ή κακό. Να θυμάστε ότι το άγχος είναι απλά μια αντίδραση. Η ύπαρξή σας είναι πολύ περισσότερο απ’ αυτό.
• Εξετάστε τις απόψεις σας γύρω από τον πανικό, για να διαπιστώσετε κατά πόσο πυροδοτείτε το άγχος σας χωρίς λόγο.
• Αφιερώστε αρκετό χρόνο για χαλάρωση καθημερινά. Η ακόλουθη τεχνική αναπνοής, αν γίνεται τακτικά, θα σας βοηθήσει να είστε γενικά πιο χαλαροί και να έχετε λιγότερο στρες, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα προσβολής πανικού. Κλείστε τα μάτια και δώστε προσοχή στην αναπνοή σας. Πάρτε μια βαθιά αναπνοή μέχρι την κοιλιά. Στην εισπνοή μετρήστε μέχρι το 7 και στην εκπνοή μετρήστε μέχρι το 11 (το σημαντικό είναι να δίνετε περισσότερο χρόνο στην εκπνοή απ’ ότι στην εισπνοή).

Μη διστάζετε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού. Οι φοβίες θεραπεύονται και αξίζει να προσπαθήσετε για να αποκτήσετε μια φυσιολογική και χαρούμενη ζωή!

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr